Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu braku formalnej umowy o pracę
Praca bez umowy pisemnej
Zawarcie umowy o pracę w formie ustnej na wykonywanie za wynagrodzeniem określonego rodzaju pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę nie powoduje jej nieważności. W przepisie art. 29 par. 2 Kodeksu pracy (dalej: K.p.) nie zostało to bowiem zastrzeżone. Tutaj odwołam się do art. 73 par. 1 Kodeksu cywilnego w związku zart. 300 K.p. zgodnie z którym „(...) czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności”.
Dodam, że w art. 60 kodeksu cywilnego ustawodawca wyrażnie wskazuje, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się, które dostatecznie ją ujawnia ( np. w formie pisemnej, ustnej lub dorozumiale). Z wyroku SN z dnia 31 sierpnia 1981 r. , III PZ 18/81 wynika, że niezachowanie formy pisemnej nie powoduje nieważności umowy o pracę.
A.M. Świątkowski w Komentarzu do Kodeksu pracy podaje: „Umowa zawarta w formie ustnej jest ważna, skuteczna, wiążestrony, prowadzi do powstania stosunku pracy”. [1]
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Ważność nieformalnej umowy o pracę została podniesiona w orzecznictwie Sądu Najwyższego (dalej: SN) .
1. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wynikającym z wyroku z dnia 5 maja 1976 roku (I PZP 9/76), niepotwierdzenie warunków zatrudnienia na piśmie jest domniemaniem, że pracodawca i pracownik zawarli umowę o pracę na czas nieokreślony.
2. Umowa zawarta w formie ustnej wiąże prawnie pracownika i pracodawcę. Z wyroku SN z dnia 31 sierpnia 1977 r. (I PRN 122/77) wynika bowiem, że do zawarcia umowy o prace może dojść w sposób dorozumiany, jeżeli pracownik za milczącą zgodą pracodawcy wykonuje pracę podporządkowaną.
3. W Uchwale SN z dnia 11 maja 1976 r., I PZP 18/76 ( OSNCP 1976, nr 11, poz. 241) czytamy: „ Umowa o pracę nakładczą staje się umową o pracę – w rozumieniu art.22 § 1 k.p. – gdy spółdzielnia zobowiązuje nakładcę do codziennej osobistej pracy pod nadzorem brygadzisty w ściśle określonych godzinach w lokalu spółdzielni lub pomieszczeniu przez nią wynajętym”.
4. W uzasadnieniu do wyroku z dnia 28 lipca 1999 r., I PKN 171/99 SN podał: „(...) Nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Oświadczenie woli może być wyraźne i ujęte w formie pisemnej, jak tego wymagają przepisy Kodeksu pracy, bądź też dorozumiane, wynikające z zachowania się stron (art. 60 KC w związku z art. 300 KP). Takie dorozumiane - per facta concludentia - zawarcie umowy o pracę istnieje zwykle wówczas, gdy pracodawca dopuszcza pracownika do wykonywania pracy i płaci mu wynagrodzenie".
Ważne!
Za wykonaną pracę nawet jeśli nawet jej umowa nie została sporządzona na piśmie, zatrudnionemu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Należy się ono od momentu dopuszczenia go do pracy ( tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 10 kwietnia 2007 r., VI ACa 1205/06; Rejent 2007/5/176). W rozumieniu art. 84 K.p. pracownik nie może się zrzec prawa do wynagrodzenia ani przenieść go na inną osobę.
Na podstawie art. 281 pkt 2 K.p. kto będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę popełnia wykroczenie.
Rozwiązanie problemu
Jeżeli pracownik jest zatrudniony u pracodawcy bez sporządzonej pisemnej umowy o pracę a świadczy ją poprzez dopuszczenie go do pracy wtedy może :
1) porozmawiać o tym z pracodawcą;
2) zgłosić ten problem do Państwowej Inspekcji Pracy;
3) wnieść do sądu pracy pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy;
4) rozwiązać natychmiastowo stosunek pracy na podstawie art. 55 par. 1[1] Kp.
Co istotne, nie może być tak, że pracownik w ogóle pracuje bez umowy lub przepracuje np. tydzień i pracodawca już nie każe mu już do pracy przychodzić nierozliczając się z nim w kwestii wynagrodzenia. Twierdzenie pracodawcy, że nie było pomiędzy nimi żadnej umowy pisemnej nie ma w tym przypadku umocowania prawnego.
Pracownik wnosi pozew do sądu pracy
W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy sądem właściwym jest Sąd Rejonowy - Sąd Pracy. Pracownik (powód) może wybrać sąd pracy do którego wniesie swój pozew. Może to być sąd :
a) w okręgu którego pozwany pracodawca ma siedzibę (osoba prawna) , albo miejsce zamieszkania (osoba fizyczna);
b) w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana;
c) sąd w okręgu którego znajduje się zakład pracy (art. 461 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego).
Z wyroku SN z dnia 21 listopada 2000 r., I PKN 90/00 (Pr. Pracy 2001/5/34) wynika: „Skoro można dowodzić istnienia stosunku pracy mimo zawarcia umowy nie nazwanej umową o pracę, lecz na przykład umową zlecenia lub o dzieło, to tym bardziej można żądać ustalenia stosunku pracy, gdy w ogóle nie zawarto umowy pisemnej, ani jej na piśmie nie potwierdzono”.
W uzasadnieniu takiego pozwu należy przedstawić dowody na to, że praca mimo braku umowy była wykonywana. Dowodami tymi może być np. przesłuchanie stron oraz zeznania świadków, posiadana dokumentacja
Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 4 Ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r., nr 90, poz. 594) w postępowaniu przed sądem pracy w I instancji pracownik (powód) jest zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych.
Pracownik rozstaje się z pracodawcą
Z artykułu 55 par. 1[1] K.p. wynika, że pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli „(…) pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (…)”. Ich katalog podany został w art. 94 K.p. W treści art. 94 pkt 9a K.p. ustawodawca podaje, że do obowiązków pracodawcy należy prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz obowiązek prowadzenia akt osobowych pracownika. W ocenie pracownika brak pisemnej formy umowy o pracę może być „ciężkim” naruszeniem podstawowych obowiązków pracodawcy w stosunku do niego. To pracownik ocenia, czy tak jest w rzeczywistości. Może to stanowić przyczynę natychmiastowego rozstania się pracownika z pracodawcą bez zachowania okresu wypowiedzenia (art. 55 par. 1[1] K.p.).
Objaśnienia :
[1] A.M. Świątkowski Kodeks pracy Tom I Komentarz do art. 1- 189[1] , Warszawa 2004, s. 188
Podstawa prawna :
- art. 29 par. 2 K.p.;
- art. 55 par. 1[1] K.p;
- art. 84 K.p.;
- art. 94 pkt 9a K.p;
- art. 281 pkt 2 K.p;
- art. 300 K.p.;
- art. 73 par. 1 K.c.;
Stan prawny na 2 grudnia 2012 roku
