Ustawa przewiduje możliwość utworzenie dwóch rodzajów funduszy: otwarty lub pracowniczy. Otwarty Fundusz Emerytalny ma charakter powszechny i obowiązkowy dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.
Jednak w 1997 r. znając już założenia reformy i uprzedzając jej realizację, wyłamali się z niej sędziowie za pomocą instytucji przejścia w stan spoczynku i uposażenia w stanie spoczynku. Podobnie zachowali się nieco później prokuratorzy, bez konstytucyjnego pretekstu, powołując się na dobro wymiaru sprawiedliwości. Dla tych dwóch grup zawodowych ustanowiono odrębne, uprzywilejowane uposażenie.[1]
Powszechność OFE ma nieco inny wymiar niż powszechność systemu publicznego (I filar). Bowiem objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym następuje automatycznie, ex lege. Natomiast w przypadku otwartych funduszy przymus oszczędzania na przyszłą emeryturę jest realizowany poprzez zawarcie umowy z wybranym funduszem. Niezachowanie terminu do zawarcia takiej umowy skutkuje tym, że fundusz jest przydzielony takiemu ubezpieczonemu w drodze losowania przeprowadzonego przez ZUS. Przymus zawarcia umowy członkowskiej jest odstępstwem od zasady swobody umów. [2]
Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Działalność ta ma na celu długoterminowe i ciągłe oszczędzanie czy inaczej mówiąc gromadzenie środków, aby zapewnić swoim członkom dochód na starość. Fundusz jest osobą prawną. Posiada zdolność prawną, zdolność do czynności prawnej. Członkowie funduszu nie odpowiadają za jego zobowiązania. To fundusz odpowiada całym swoim majątkiem.
Fundusze stanowią trzon II filaru ubezpieczeń emerytalnych. Jest on finansowany kapitałowo, czyli każdy gromadzi środki na własne świadczenie. Jest to system tzw. zdefiniowanej składki gdzie świadczenie, jakie otrzyma ubezpieczony będzie zależało od zgromadzonych środków plus dochody z inwestycji. Metoda kapitałowa oznacza, zatem nieprzewidywalność wyników.
Jeszcze jedną kwestią, do której pragnę się odnieść jest gwarancja państwa na wypłatę świadczeń z OFE. Chodzi tu o bezpieczeństwo wkładów członków OFE w razie niewypłacalności PTE. Kiedy mamy do czynienia z sytuacją, że niedobór funduszu nie został pokryty ze środków zgromadzonych na rachunku rezerwowym, lub ze środków własnych. Wówczas zarząd PTE jest zobowiązany zawiadomić o tym niezwłocznie KNF, który występuje do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości takiego towarzystwa, a niedobór pokrywany jest przez Fundusz Gwarancyjny. Gdy niedobór nie może zostać pokryty ze środków Funduszu Gwarancyjnego, Skarb Państwa gwarantuje pokrycie niedoboru.[3]
[1] J. Jończyk, Ubezpieczenia
emerytalne- stan obecny i widoki na przyszłość, PiZS 2005, nr 9, str. 3
[2] K. Antonów, Otwarte
fundusze emerytalne w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Polsce, PiZS
1999, nr 11, str. 10, 12
[3] Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997r. o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U.
2010.34.189 j.t.), art. 176-180
