Veritas 17 stycznia 2013 Skarga powodowa w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Osoba, która chciałaby wszcząć proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa musi napisać skargę powodową (jest to pismo wszczynające cały proces) i wnieść ją do właściwego sądu kościelnego. Skarga powodowa jest pismem, w którym powód (osoba wszczynająca proces), opierając się na podstawach prawnych (tzw. tytułach nieważności), prosi sąd o orzeczenie nieważności swojego małżeństwa. Tak, więc znajomość tytułów nieważności jest istotna z punktu widzenia zasadności skargi powodowej i całego procesu. A to oznacza, iż wcześniej należy zapoznać się z tytułami prawnymi na podstawie, których można prosić sąd o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

W prawie kanonicznym wyróżniamy trzy rodzaje tytułów prawnych:

1. Przeszkody zrywające:

1. Przeszkoda wieku – stanowi, że małżeństwo nie może być ważnie zawarte przez mężczyznę, który nie ukończył szesnastego roku życia i kobietę, która nie ukończyła czternastego roku życia.
2. Przeszkoda niemocy płciowej – dotyczy niezdolności do współżycia małżeńskiego przynajmniej jednej ze stron. Należy odróżnić niemoc płciową od niepłodności, która nie stanowi przeszkody do zawarcia małżeństwa.
3. Przeszkoda węzła małżeńskiego – stanowi, że nieważnie zawiera małżeństwo osoba, która wcześniej zawarła związek małżeński, nawet niedopełniony.
4. Przeszkoda różnej religii – zachodzi między wyznawcą Kościoła katolickiego a nieochrzczonym.
5. Przeszkoda święceń – osoby, które otrzymały święcenia (diakonatu, prezbiteratu i biskupie) nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa.
6. Przeszkoda ślubu – stanowi, że osoby, które złożyły wieczysty ślub publiczny czystości w instytucie zakonnym nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa.
7. Przeszkoda uprowadzenia – nie może być ważnie zawarte małżeństwo między mężczyzną i kobietą uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że później kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdując się w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama swobodnie wybierze to małżeństwo.
8. Przeszkoda występku – zachodzi, gdy jeden z małżonków zabija swojego współmałżonka lub współmałżonka osoby, z którą chce zawrzeć nowe małżeństwo. Przeszkoda ta dotyczy również osób współdziałających.
9. Przeszkoda pokrewieństwa – zachodzi we wszystkich stopniach linii prostej (wstępni, zstępni) oraz do czwartego stopnia linii bocznej włącznie.
10. Przeszkoda powinowactwa – zachodzi we wszystkich stopniach linii prostej.
11. Przeszkoda przyzwoitości publicznej – powstaje z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i odwrotnie.
12. Przeszkoda pokrewieństwa prawnego – zachodzi w linii prostej oraz do drugiego stopnia linii bocznej w przypadku adopcji.

    2. Wady zgody małżeńskiej:
    
    

    1. Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa – zaburzenia psychiczne są wspólną cechą trzech postaci niezdolności konsensualnej:                                           Brak wystarczającego używania rozumu – najbardziej skrajna forma niezdolności konsensualnej.                             Poważny brak rozeznania oceniającego – brak rozeznania oceniającego, co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przyjmowanych i przekazywanych.              Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich – osoba dotknięta zaburzeniami natury psychicznej nie jest w stanie podjąć, a co za tym idzie wypełnić istotnych obowiązków małżeńskich.
    2. Brak wiedzy koniecznej o małżeństwie – występuje w sytuacji, gdy narzeczeni nie posiadają minimalnej wiedzy na temat małżeństwa.
    3. Błąd co do osoby – chodzi o sytuację, w której występuje błąd co do fizycznej tożsamości osoby.
    4. Błąd co do przymiotu osoby – to błąd co do przymiotu osoby, który był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony.
    5. Błąd co do przymiotu osoby spowodowany podstępem – zachodzi w sytuacji, gdy jeden z narzeczonych (lub osoba trzecia) działając podstępnie w celu zawarcia małżeństwa, wprowadza drugiego narzeczonego w błąd co do istotnego swego przymiotu, który może poważnie zakłócić wspólnotę małżeńską.
    6. Błąd co do jedności, nierozerwalności lub godności sakramentalnej małżeństwa – zachodzi w sytuacji, gdy jedna ze stron pragnie małżeństwa niewyłącznego, rozwiązywalnego lub niesakramentalnego.
    7. Symulacja zgody małżeńskiej – występuje w sytuacji, gdy chociaż jeden z narzeczonych świadomie podejmuje decyzję o zawarciu małżeństwa pozornego jedynie dla osiągnięcia określonego celu.
    8. Zgoda warunkowa – zawarcie małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości jest bezwzględnie nieważne.
    9. Przymus i bojaźń – nieważne jest małżeństwo zawarte pod przymusem lub pod wpływem ciężkiej bojaźni z zewnątrz, choćby nieumyślnie wywołanej, od której, ażeby się uwolnić, zmuszony jest ktoś wybrać małżeństwo.

     

    3. Braki przy zachowaniu formy kanonicznej (zwyczajnej lub nadzwyczajnej) zawarcia małżeństwa:

    1. Wyrażenie zgody małżeńskiej nie nastąpiło w sposób jednoczesny.
    2. Świadkowie zwykli byli nieobecni.
    3. Nieobecność świadka urzędowego, tzw. kwalifikowanego (ordynariusza miejsca, proboszcza, kapłana lub diakona delegowanego) lub jego wadliwe umocowanie.
    4. Zawarcie małżeństwa mieszanego bez zachowania przypisanej dyspensy i formy.
    5. Zawarcie małżeństwa we wspólnocie niekatolickiej bez wymaganych prawem pozwoleń (u prawosławnych zachowanie formy jest konieczne do godziwości, a nie do ważności).
    6. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, który działał bez ważnego pełnomocnictwa.