Należy zaznaczyć, że z uwagi na publicznoprawny charakter należności z tytułu składek umorzenie jest rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym, bowiem terminowe opłacanie należnych składek jest obowiązkiem płatników. Z uwagi na obowiązujące przepisy umorzenie może nastąpić w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności należności publicznych lub ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej.
Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy:
- dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku, lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,
- sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w prawie upadłościowym ( art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze - Dz. U. z 2009 Nr 175 poz. 1361 ze zm.),
- nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.),
- nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
- wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
- naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
- jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Ważny interes osoby zobowiązanej.
Przez ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek należy rozumieć wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają spłatę zadłużenia, a w szczególności:
ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji wynikające z niezapewnienia minimum socjalnego oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych, zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę - uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do podjęcia spłaty zadłużenia. Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności jest uzależnione od udowodnienia przez zobowiązanego, że ze względu na jego sytuację materialną i rodzinną uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny.
Kto może ubiegać się o umorzenie należności z tytułu składek?
O umorzenie należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jego spłatę. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o umorzenie są między innymi:
- płatnicy składek oraz byli płatnicy składek (tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą),
- osoby, na które - stosowną decyzją - przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),
- małżonkowie odpowiadający - z majątku wspólnego - za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka.
Należy mieć na uwadze, że o umorzenie na podstawie art. 17 ustawy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw mogą ubiegać się jedynie osoby fizyczne, w stosunku do których nie miały zastosowania przepisy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 255, poz. 1287 ze zm.). Uprawnionymi zatem do złożenia wniosku o umorzenie w tym trybie są m.in.: dłużnicy, którzy w okresie obowiązywania ustawy restrukturyzacyjnej z racji zaprzestania prowadzenia działalności nie byli przedsiębiorcami, osoby trzecie, następcy prawni, dłużnicy rzeczowi.
Natomiast w sprawie o umorzenie z uwagi na ważny interes osoby zobowiązanej, o którym mowa w art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zakres podmiotowy został ograniczony wyłącznie do należności z tytułu składek ubezpieczonych będących jednocześnie płatnikami tych składek, tj. do osób opłacających składki na własne ubezpieczenia.
Uprawnienie do ubiegania się o umorzenie w trybie art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych posiadają:
- osoby aktualnie prowadzące działalność (będące jednocześnie osobami ubezpieczonymi i płatnikami składek),
- osoby, które już zaprzestały prowadzenia działalności, ale nadal ciąży na nich obowiązek uregulowania zaległych zobowiązań z tytułu jej prowadzenia,
- następcy prawni lub osoby trzecie, którym Zakład wydał decyzję o zakresie odpowiedzialności za zobowiązania płatnika z tytułu składek.
Przepis art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pod względem podmiotowym nie dotyczy zatem płatników będących osobami prawnymi, a tym samym nie będzie miał zastosowania do osób trzecich, na które decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązana płatnika składek - m.in. spółki kapitałowej.
Co podlega umorzeniu?
Rodzaj oraz zakres należności z tytułu składek mogących podlegać umorzeniu uzależniony jest od podstawy prawnej mającej zastosowanie w danej sprawie. Generalnie umorzeniu mogą podlegać:
- za okres do 31 grudnia 1998 r.:
- składki na ubezpieczenie społeczne,
- składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- za okres od 1 stycznia 1999 r.:
- składki na ubezpieczenia społeczne - z wyłączeniem kwot finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia (np. pracowników, zleceniobiorców),
- składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- składki na Fundusz Emerytur Pomostowych,
wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia złożenia wniosku, ewentualnie wymierzoną dodatkową opłatą oraz kosztami upomnienia.
W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia umorzeniem może zostać objęta pełna kwota należności z tytułu składek, w tym składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Źródło: www.zus.pl
