W przypadku wyroku skazującego, skazany oprócz oczywiście kary czy też innych środków, jakie zostały wobec niego orzeczone, ponosi dodatkowe dolegliwości takie jak np. niemożność aplikowania na stanowiska, które wymagają zaświadczenia o niekaralności czy też możliwość skorzystania z prawa rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę. Czy warunkowe umorzenie postępowania karnego również wiąże się z takimi przykrościami ? Tą kwestię rozstrzygniemy w poniższym opracowaniu.
Istota warunkowego umorzenia postępowania.
Instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego jest dość oryginalnym tworem w polskim prawie karnym, częściowo obalającym zasadę domniemania niewinności ze względu na zupełnie inny tryb badania winy oskarżonego. Regulowana jest przepisami prawa karnego materialnego oraz proceduralnego.
Jej istota polega na tym, by w sprawach drobniejszej natury i przy pozytywnej charakterystyce sprawcy, nie doprowadzać do skazania za popełniony czyn, stosując odpowiednie obciążenia, w tym niektóre przejęte z przepisów o warunkowym zawieszeniu wykonania kary[1]. Jednocześnie realizuję zasadę ograniczenia penalizacji w sprawach drobnych uznając, iż za pomocą innych środków, niźli skazanie, można przeprowadzić proces wychowawczy sprawcy.
Warunkowe umorzenie postępowania, a Krajowy Rejestr Karny
Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 24 maja, 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym[2] , w zbiorze tym gromadzi się informacje o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe. Może wywoływać to mylne wrażenie, iż ustawodawca umieszczając omawianą instytucję zadecydował traktować na równi warunkowe umorzenie postępowania z skazaniem, orzeczeniem środków zabezpieczających w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe czy tymczasowym aresztowaniem. Samo wymienienie w przepisach ustawy o KRK omawianej możliwości zakończenia postępowania nie konstytuuje jej, jako skazania. Jednakże należy zauważyć, iż celem prawodawcy było inne postrzeganie omawianej kwestii. Tryb ten ma na celu użycie innych środków, aby zapobiec ponownemu wkroczeniu sprawcy na drogę przestępstwa, bez wyroku skazującego i kary[3].
Warunkowe umorzenie postępowania, a orzecznictwo oraz doktryna.
Sądy jednoznacznie wypowiadają się, co do sytuacji sprawcy, wobec, którego zastosowany został omawiany środek poddania go próbie. W jednej z najważniejszych uchwał dotyczącej tej kwestii Sąd Najwyższy uznał, iż „warunkowe umorzenie postępowania nie jest ani formą, ani odmianą warunkowego skazania, a wynikające z omawianej instytucji dobrodziejstwa sięgają znacznie dalej aniżeli dobrodziejstwa związane z zastosowaniem względem sprawcy warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności."[4] Nie jest to jedyny wyrok, który tak dobitnie stwierdza owy fakt[5].
Zaś w nauce i doktrynie nie budzi wątpliwości kwestia, iż wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne nie jest wyrokiem skazującym (zob. np. A. Bulsiewicz i inni: Przebieg postępowania karnego, Toruń 1999, str. 163; K. Marszał: Proces karny, Katowice 1997, str. 247-248; S. Waltoś: Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 1998, str. 46; J. Bratoszewski i inni: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1998, t. II, str. 350-351; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 1999, str. 429).
Częstokroć wskazuje się, iż nie jest to uwolnienie od odpowiedzialności karnej, ale też nie jest to forma warunkowego skazania[6]. Jak wspomniano na wstępie ww. opracowania – warunkowe umorzenie postępowania karnego jest dość oryginalnym tworem polskiej myśli prawniczej, które wszakże rozstrzyga o winie sprawcy, jednakże daje mu szansę uniknięcia skazania, jeśli pomyślnie przejdzie okres próby oraz będzie należycie wypełniał obowiązki na niego nałożone.
Podsumowanie
Dochodząc do meritum owego opracowania możemy wysunąć jednoznaczną i wręcz oczywistą tezę, iż omawiana instytucja nie jest skazaniem w rozumieniu prawa, a osoba, wobec, której zastosowano owy środek nie powinna ponosić żadnych konsekwencji, jakich doświadczyłaby przy wyroku skazującym.
Podstawa prawna:
art. 66 §1. i n. Kodeksu karnego (Dziennik Ustaw z 1997 r. nr 89 poz. 555 z późn. zm.).
art. 336 §1, art. 339 §1 pkt. 2, art. 341, art. 342, art. 414, art. 415 §5 I inne Kodeksu postępowania karnego (Dziennik Ustaw z 1997 r. nr 89 poz. 555 późn. zm.)
Przypisy:
[1] Bojarski Tadeusz (red.) Kodeks karny. Komentarz., Warszawa 2006 , ss. 748
[2] Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dziennik Ustaw 2000 r., nr 50 poz. 580)
[3] Projekt Kodeksu karnego, Uzasadnieniem Warszawa 1968, s. 105.
[4] Uchwała Połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 29 stycznia 1971 roku, VI KZP 26/69, OSNKW 1971/3 poz. 33.
[5] Postanowienie SN - Izba Karna z dnia 17 maja 2000 r. I KZP 7/2000, LexPolonica nr 345264, Biuletyn Sądu Najwyższego 2000/5 str. 17, OSNKW 2000/5-6 poz. 51, Prokuratura i Prawo - dodatek 2000/7-8 poz. 15 oraz wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt IV KK 390/2004
[6] M. Leonieni, W. Michalski, Warunkowe umorzenie postępowania karnego w świetle ustawy i praktyki, Warszawa 1972.
