Znaną i powszechnie poważaną jest zasada pacta sunt servanda (łac. umów należy dotrzymywać), jednakże trzeba mieć na uwadze, iż zdarzały i będą się zdarzać od czasu do czasu, różnorakiego rodzaju pomyłki, niekorzystnie wpływające na sytuację strony zawierającej umowę. Z tego też powodu ustawodawca zdecydował się na zamieszenie szeregu instytucji określanych wspólnym mianem wad oświadczenia woli (art. 82-88 k.c.[1]).
W przypadku błędu, co do ceny rzeczy (np. pomyłka o jedno zero, tj. 750 zł zamiast 7 500 zł) mamy do czynienia z błędem dotyczącym treści czynności prawnej. Przez błąd rozumie się niezgodność między obiektywną rzeczywistością, a jej odbiciem w świadomości człowieka.[2] Kluczową kwestią jest ustalenie czy owy błąd jest istotnym w rozumieniu prawa. Przepisy ograniczają możliwość powołania się na błąd jedynie w przypadku gdy istnieje uzasadniające przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny; art. 84 § 2 k.c.).
Przykład: Nie jest błędem istotnym wystawienie oferty sprzedaży samochodu wartego 45 tys. zł za cenę 21 tys. zł w celu sprawdzenia czy wystąpi zainteresowanie danym towarem.[3]
W przypadku zawarcia umowy sprzedaży (a taką jest np. zakupienie towaru na portalu Allegro.pl w formie „Kup teraz”), co do przedmiotu, którego cena była błędnie określona, sprzedający ma możliwość uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jednakże czynność ta dopuszczalna jest tylko wtedy, gdy błąd istotny został wywołany przez kupującego, chociażby bez jego winy, albo gdy wiedział on o błędzie lub mógł z łatwością błąd zauważyć (art. 84 § 1. k.c.).
Przykład: Łatwo zauważalnym jest błąd w postaci braku jednego zera w cenie - 750 a 7 500 zł.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu, musi nastąpić przez oświadczenie złożone tej osobie koniecznie na piśmie. Niedochowanie owej formy skutkuje ograniczonymi możliwościami dowodowymi w ewentualnym postępowaniu sądowym (rygor ad probationem; art. 74 § 1 w zw. art. 88 § 1 k.c.). Nie jest formą pisemną wysłanie e-mail'a sprzedawcy. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli (art. 78 §1 k.c.) lub też w przypadku złożenia oświadczenia woli w postaci elektronicznej, opatrzenie go bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu (§2).
Prawo do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli wygasa (nie przedawnia) w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia (art. 88 § 2 k.c.).
Przypisy:
1. Kodeks cywilny, Dziennik Ustaw z 1964 r., nr 16, poz. 93 z późn. zm.
2. Z. Radwański, „Prawo cywilne – część ogólna”, Warszawa 2009, Nb. 588.
3.Za przykład może posłużyć orzeczenie w znanej sprawie sprzedaży samochodu; http://prawo.vagla.pl/node/7026
