Elena 21 lipca 2011 Wykonywanie kary pozbawienia wolności w stosunku do kobiet jako szczególnej kategorii więźniów

„Zasadniczo prawa kobiet i mężczyzn pozbawionych wolności są równe, poza wyjątkami wynikającymi z odrębności płci. Jedynym obszarem szczegółowo regulowanym, z myślą o płci żeńskiej jest wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet, matek dzieci do lat trzech. Kwestie odrębne reguluje stosunkowo niewielka ilość przepisów kodeksu karnego wykonawczego (kkw) oraz przepisów wykonawczych. I tak poszczególne przepisy ustawy (kkw) stanowią:

·    Art. 82§2 kkw- uwzględnia płeć, dokonując klasyfikacji. Dzięki klasyfikacji możliwa jest indywidualizacja oddziaływań przez kierowanie skazanych do odrębnych typów i rodzajów zakładów karnych oraz systemów odbywania kary. Klasyfikacji dokonuje komisja penitencjarna działająca w każdej jednostce penitencjarnej;

·    Art. 87§1 kkw- kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn,

·    §2 Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu,

·    §3 Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną[1].

Na podstawie wielu innych przepisów, tak jak mężczyźni, kobiety pozbawione wolności korzystają z określonych uprawnień[2]. Jak wskazuje Irena Dybalska[3] warte uwagi są następujące regulacje:

·    §4, na mocy art. 87§4 działają więzienne domy dla matki i dziecka, w których skazane pozbawione wolności mogą sprawować bezpośrednią opiekę nad własnym dzieckiem do lat trzech,

·    Art. 105§3 kkw- skazane, sprawujące stałą pieczę nad dzieckiem do lat piętnastu, maja prawo do dodatkowego widzenia z dziećmi, poza limitem w danym miesiącu,

·    Art. 112§1 kkw- skazana, o której mowa w art. 87§3 kkw (ciężarna) i w §4 (wychowująca dziecko do lat trzech), ma prawo do korzystania z dłuższego spaceru (z dzieckiem)[4],

·    Art. 113a§1 kkw- skazana, o której mowa w art. 87§3 (ciężarna) i w  §4 (wychowująca dziecko do lat trzech), ma prawo do dokonywania dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych[5],

·    Art. 124§3 kkw- skazana w okresie urlopu wypoczynkowego lub zwolnienia od pracy, korzysta m.in. z uprawnienia do dodatkowego lub dłuższego widzenia,

·    Art. 133 kkw- skazanej wywiązującej się z obowiązków ucznia po roku nauki można udzielić 14-dniowego urlopu, w trakcie którego korzysta m.in. z uprawnienia do dodatkowego lub dłuższego widzenia.

Odbywanie kary oddzielnie od mężczyzn oznacza obowiązek osadzania kobiet przynajmniej w odrębnych celach mieszkalnych i odseparowania w trakcie pracy, nauczania i innych zajęć. Może to także przybierać formę odrębnych oddziałów czy nawet zakładów przeznaczonych dla kobiet[6].

Na uwagę zasługuje zwrot użyty w przepisie artykułu 87 kkw: „względy bezpieczeństwa”. Jest to pojęcie prawne niedookreślone. Nawiązuje ono do bezpieczeństwa zakładu oraz bezpieczeństwa współosadzonych. Warto wspomnieć, że do podstawowych zadań Służby Więziennej należy m.in. „zapewnienie w zakładach karnych i aresztach śledczych porządku i bezpieczeństwa”[7].

Domy matki i dziecka przy zakładach karnych, to instytucja znana w polskim systemie penitencjarnym. Mimo licznych uwag krytycznych dotychczasowej praktyki w tym zakresie kodeks karny wykonawczy utrzymuje tę instytucję, kierując się przede wszystkim dobrem dziecka, ponieważ w niektórych sytuacjach alternatywą dla dzieci kobiet skazanych, wobec których nie można by zastosować odroczenia lub przerwy w wykonaniu kary, byłoby z reguły przebywanie w domach dziecka (bez matki) lub w środowisku marginesu społecznego[8].