Zobowiązanie podatkowe jest uregulowane w art. 5 Ordynacji Podatkowej z dnia 29 sierpnia 1997 r., z późn. zm. (Dz. U. 1997 t., nr 137, poz. 926), który stanowi:
Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.
Zobowiązanie podatkowe więc jest formą konkretyzacji zindywidualizowanego obowiązku podatkowego i może powstać wyłącznie wtedy, gdy wcześniej bądź równocześnie powstał obowiązek podatkowy danego podmiotu.1
W ordynacji podatkowej ustawodawca przesądził o tym, że ze zobowiązaniem podatkowym mamy do czynienia wtedy, gdy na podstawie regulacji zawartej w ustawach podatkowych i aktach wykonawczych do nich dokonuje się konkretyzacja powinności danego podatnika do zapłacenia podatku na rzecz szeroko rozumianego państwa co do trzech następujących elementów: wysokości świadczenia, terminu płatności i miejsca spełnienia świadczenia. Zobowiązanie może powstać zarówno z mocy prawa lub z dniem dostarczenia decyzji podatkowej ustalającej jego wartość.
Ustawa nie określa wprost wysokości podatku, który ma zostać zapłacony przez podatnika. W to miejsce wchodzą przepisy regulujące zasady obliczania podatku. Natomiast termin i miejsce uiszczenia podatku odnoszą się do trybu i warunków płatności podatku celem spełnienia świadczenia i wykonania zobowiązania podatkowego, w literaturze podkreśla się, iż są to elementy konieczne konstrukcji podatku.2
Zobowiązanie podatkowe nie powstaje jeżeli:
-
decyzja ustalająca to zobowiązanie zostanie doręczona po upływie 3 lat licząc od końca roku podatkowego w którym powstał obowiązek podatkowy; termin 3-letni ulega wydłużeniu do lat 5, jeżeli podatnik nie złożył wymaganej deklaracji lub w deklaracji złożonej nie ujawnił wszystkich niezbędnych danych (68 § 1 o.p.);
-
zostanie zastosowana instytucja zaniechania ustalenia zobowiązania podatkowego (podatek rolny- art. 13 u.p.r);
-
podatnik uzyska dochód w kwocie/ wysokości powyżej kwoty powodującej obowiązek zapłaty podatku (w przypadku podatku PIT);
-
podatnik wykaże stratę zamiast dochodu (PIT, CIT).
Nieprzekształcenie się obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe nie zwalnia podatnika od takich obowiązków jak uiszczanie zaliczek lub złożenie deklaracji.
