redakcja 24 czerwca 2011 Swoboda przemieszczania się i pobytu członków rodzin obywateli Unii Europejskiej

Swoboda przemieszczania się i pobytu członków rodzin obywateli Unii Europejskiej.

1. Uwagi wstępne

Traktat z Maastricht w art. K 1 wymienia polityki będące przedmiotem „wspólnego zainteresowania” m.in. politykę azylową, politykę imigracyjną czy wreszcie kwestia obywateli państw trzecich i zasady regulujące przepływ osób i kontrolę tego przepływu¹. Należy jednak mieć na względzie także szereg zmian, które nastąpiły od czasu wejścia w życie Traktatu z Amsterdamu (1 maja 1999 r.) wymieniona polityka azylowa, imigracyjna, wizowa i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób zostały przyłączone do TWE jako Tytuł IV i podporządkowane są reżimowi wspólnotowemu2. W kwietniu 2004 r. Przyjęta została dyrektywa w sprawie prawa obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich3 jednocześnie zastępując wcześniejsze akty prawa wspólnotowego. Jest pewnym dopełnieniem długoletniego procesu integracji Europejskiej w jednym z najważniejszych dziedzin. Możliwość przemieszczania się, osiedlania, podejmowania nauki, możliwość podejmowania pracy oraz działalności gospodarczej na własny rachunek (tzw. samozatrudnianie) stanowi definicję swobodnego przepływu osób.

2. Zakres pojęcia „członka rodziny”.

            Dyrektywa 2004/38/WE ta zawiera warunki korzystania swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich członków rodziny4, którzy nie są obywatelami żadnego z państw Unii Europejskiej jednakże towarzyszą oni obywatelowi Unii lub dołączają do niego oraz różnego rodzaju ograniczania, które mogą wyniknąć z powodu bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego lub zdrowia publicznego. Prawo to przysługuje członkom rodziny bez względu na przynależność państwową5 i musi opierać się na obiektywnych warunkach godności i wolności. Definicja członka rodziny powinna również obejmować zarejestrowanego partnera6 jeżeli ustawodawstwo przyjmującego państwa traktuje na równi zarejestrowany związek partnerski z małżeństwem. Na gruncie wcześniejszych regulacji rozporządzenie ( EWG ) 1612/68 oraz dyrektyw 68/360/EWG i 73/148/EWG ) Trybunał Sprawiedliwości orzekł w wyroku z 9 stycznia 2007 r., iż prawo wspólnotowe nie obliguje państw Unii do uzależnienia przyznania prawa pobytu obywatelowi państwa trzeciego będącemu członkiem rodziny obywatela Unii, który skorzystał ze swobody przepływu osób, od tego, czy członek rodziny przebywał wcześniej zgodnie z prawem na terytorium innego państwa członkowskiego. Trybunał stwierdził, iż bycie członkiem rodziny na „utrzymaniu” jest przejawem sytuacji, w której wsparcie materialne członka rodziny jest zagwarantowane przez obywatela Unii. Fakt bycia członkiem rodziny pozostającym na utrzymaniu nie zakłada istnienia prawa do alimentów. Nie jest także potrzebna jasno określana odpowiedź na pytanie, czy osoba ta jest w stanie utrzymać siebie poprzez wykonywanie działalności zarobkowej. Wyrażenie „na utrzymaniu” musi być rozumiane jako konieczność wsparcia materialnego członka rodziny obywatela Unii, który osiedlił się w jednym z państw członkowskich Unii w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb rodziny. Powyższa kwestia odnosi się także do członków rodziny obywateli Unii, którzy korzystają ze swobody przepływu osób⁷.

3. Ogólne warunki prawa wyjazdu, wjazdu oraz pobytu członków rodziny obywatela Unii.

Należy teraz przeanalizować ogólne warunki prawa do swobodnego opuszczenia kraju „rodzimego”, wjazdu do wybranego państwa członkowskiego a co najważniejsze prawo pozostania w tym kraju. Zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE członkowie rodziny obywatela Unii, którzy nie są obywatelami żadnego z państw członkowskich a posiadają ważny paszport, mają prawo do opuszczenia jednego państwa członkowskiego i udania się do innego państwa Wspólnoty (art. 4 ust.1). Państwa członkowskie przyznają prawo wjazdu na ich terytorium członkom rodziny, którzy nie są obywatelami żadnego z państw członkowskich na podstawie ważnego paszportu. Członkowie rodziny obywatela Unii są jedynie zobowiązani do posiadania wizy wjazdowej, która powinna być wydawana w trybie przyspieszonym bez dodatkowych utrudnień (art. 5 ust. 1 i 2). Ponadto obywatele Unii jak i członkowie ich rodzin towarzyszący lub dołączający mają prawo przez okres nie przekraczający trzech miesięcy do pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego bez spełniania jakichkolwiek dodatkowych formalności za wyjątkiem ważnego paszportu (art. 6 ust. 1 i 2). Mają oni prawo pobytu tak długo dopóki nie staną się nieracjonalnym obciążeniem pomocy społecznej państwa przyjmującego. Dopuszczalny jest środek wydalenia jednakże nie może być on zastosowany wobec obywatela Unii jak i członków rodziny jeżeli są pracownikami najemnymi lub osobami pracującymi na własny rachunek lub wyjechali na terytorium innego państwa członkowskiego w poszukiwaniu pracy (art. 14 ust. 4). Niezwykle zaskakujące jest stwierdzenie „nieracjonalne obciążenie państwa przyjmującego”. To nieostre sformułowanie może nastręczać szereg niejednoznacznych interpretacji dopuszczenia środka wydalenia z terytorium państwa członkowskiego. Mianowicie gdzie kończy się a gdzie zaczyna granica „nieracjonalnego obciążenia” tzn. po jakim okresie pobytu członek rodziny staje się obciążeniem. Czy wystarczy okres legalnego pobytu tj. trzech miesięcy aby stać się „nieracjonalnym obciążeniem”, czy potrzeba nawet dwóch lat nielegalnego pobytu. W każdym wypadku może stać się uzasadnione aby członek rodziny mógł zostać wydalony, choć wydalenie w okresie trzymiesięcznego pobytu i przyznanie tego statusu byłoby nieracjonale⁸. Pobyt obywatela Unii jak i członka rodziny przekracząjący trzy miesiące jest możliwy jeżeli osoby te są pracownikami najemnymi lub osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek w państwie członkowskim, posiadają wystarczające środki dla siebie i członków rodziny i są objęci pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym państwie członkowskim oraz jeżeli są zapisani do instytucji prywatnej lub publicznej, uznanej lub finansowanej przez państwo członkowskie w celu odbycia studiów, łącznie z kształceniem zawodowym oraz są objęci pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym państwie członkowskim i zapewnią odpowiednią władzę krajową za pomocą oświadczenia lub w inny równoważny sposób oraz, że posiadają wystarczające zasoby dla siebie i członków rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego (art. 7 ust. 2). Podobnymi warunkami obwarowane jest przyznanie statusu rezydenta długoterminowego⁹, mianowicie przedstawienie dowodów, że obywatel państwa trzeciego posiada, dla siebie i pozostających na jego utrzymaniu członków rodziny, stałe i regularne dochody, wystarczające do utrzymania członków rodziny i siebie samego, bez korzystania z systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego oraz ubezpieczenie zdrowotne¹⁰.

4. Warunki wydania karty pobytowej.

Jeżeli planowany okres pobytu członka rodziny niebędącego obywatelem żadnego z państwa członkowskich przekroczy trzy miesiące można ubiegać się o wydanie karty pobytowej, przy czym należy mieć na uwadze to, że przez pojęcie członek rodziny należy traktować także zarejestrowanego partnera, jeżeli państwo przyjmujące uznaje tego typu związki jako równe małżeństwu oraz stosuje się to zarówno do bezpośrednich wstępnych obywatela Unii i jego współmałżonka jak i wstępnych zarejestrowanego partnera¹¹. Krata pobytowa zostaje wydana nie później niż sześć miesięcy od dnia, w którym został złożony wniosek. Dyskusyjne i nieracjonalne staje się oczekiwanie na wydanie owej karty pobytowej¹², bowiem okres sześciomiesięcznego wyczekiwania jest dość długim czasem niepewnej sytuacji prawnej członka rodziny, ponieważ od minimum od trzech miesięcy pomimo wydania zaświadczenia o złożeniu wniosku, pobyt takiej osoby na terytorium Wspólnoty jest po części nielegalny. Warunkami wydania karty pobytowej to posiadanie ważnego paszportu, dokument poświadczający istnienie więź rodzinnych lub zarejestrowanego związku, zaświadczenia o rejestracji lub w wypadku braku takiej rejestracji innego dowodu pobytu w państwie przyjmującym obywatela Unii, w którym towarzyszą mu lub dołączają do niego członkowie rodziny, osoby, które pozostawały na utrzymaniu lub były członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii, którym poważne względy zdrowotne czyniły osobistą opiekę obywatela Unii obowiązane są przedstawić dokument wydany przez odpowiedni organ w kraju pochodzenia lub kraju, z którego przybyli poświadczający, że pozostawali na utrzymaniu lub byli członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii lub wymagają osobistej opieki obywatela Unii. Natomiast w przypadku partnera obywatela Unii potrzebne jest przedstawienie dowodu potwierdzającego istnienie takiego związku (art. 10 ust.2). Karta pobytowa jest ważna przez pięć od dnia wydania lub przez przewidywany okres pobytu obywatela Unii jeżeli okres ten jest krótszy niż pięć lat. W razie wyjazdu obywatela Unii lub jego śmierci nie prowadzą do utraty prawa pobytu jego dzieci czy rodziców gdy sprawuje faktyczną opiekę nad dziećmi, bez względu na przynależność państwową, jeżeli dzieci zamieszkują w przyjmującym państwie członkowskim i są zapisane do instytucji edukacyjnej w celu studiowania tam lub ukończenia studiów.  Nie prowadzi to także to utraty karty pobytowej przez członków rodziny obywatela Unii, którzy przed śmiercią obywatela Unii zamieszkiwali w przyjmującym państwie członkowskim jako członkowie rodziny przez okres nie krótszy niż rok. Przed nabyciem prawa stałego pobytu przez osoby zainteresowane, ich prawo pobytu wymaga wykazania, że są pracownikami najemnymi lub pracują na własny rachunek, lub posiadają wystarczające środki na utrzymanie siebie i rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującym państwie członkowskim oraz są objęci ogólnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym państwie członkowskim lub są członkami rodziny już ustanowionej w przyjmującym państwie członkowskim rodziny osoby, która te wymagania spełniła (art. 12 ust. 2 i 3).

5. Status członka rodziny po wyjeździe, rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa obywatela Unii.

Dyrektywa 2004/38/WE rozwiązuje jako pierwsza kwestię statusu członka rodziny po wyjeździe obywatela Unii rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa oraz ustanie zarejestrowanego związku¹³. W takim wypadku nie prowadzi to do utraty prawa pobytu przez członków rodziny niebędących obywatelami Unii jeżeli przed rozpoczęciem postępowania rozwodowego lub postępowania w sprawie unieważnienia małżeństwa oraz ustania zarejestrowanego związku partnerskiego, małżeństwo lub zarejestrowany związek partnerski trwały co najmniej trzy lata, w tym rok w przyjmującym państwie członkowskim, przed wszczęciem postępowania rozwodowego lub postępowania w sprawie unieważnienia albo ustania zarejestrowanego związku partnerskiego. Kolejnym warunkiem jest sprawowanie opieki nad dziećmi obywatela Unii przez współmałżonka lub partnera, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego lub jeśli istnieją inne okoliczności uzasadnione sytuacją jak fakt bycia ofiarą przemocy domowej w trakcie trwania małżeństwa lub zarejestrowanego związku partnerskiego. Najważniejszym jednak faktem jest to, że nie traci się tego prawa na mocy porozumienia między małżonkami lub partnerami albo na mocy orzeczenia sądu. Współmałżonek nie traci prawa odwiedzania małoletniego dziecka jeżeli sąd ustalił, że odwiedziny muszą odbywać się w przyjmującym państwie członkowskim.

6. Prawo stałego pobytu.

Zarówno obywatele Unii jak i członkowie rodziny posiadają prawo do legalnego pobytu na terytorium jednego z państw członkowskich przez okres nieprzekraczający okres trzech miesięcy na warunkach określonych w dyrektywie 2004/38/WE. Obywatele Unii, którzy przebywają n terytorium jednego z państw członkowskich przez nieprzerwany okres pięciu lat (legalny pobyt) oraz członkowie ich rodzin niebędący obywatelami żadnego z państw Wspólnoty mają prawo stałego pobytu w tym państwie¹⁴. Co najważniejsze ciągłości nie naruszają przejściowe okresy nieobecności nieprzekraczające ogółem sześciu miesięcy w roku albo dłuższe nieobecności z powodu obowiązkowej służby wojskowej, lub okres nieobecności obejmujący dwanaście kolejnych miesięcy z ważnych powodów jak na przykład ciąża i poród, poważna choroba, studia, kształcenie zawodowe lub oddelegowanie w innym państwie członkowskim lub państwie trzecim. Prawo stałego pobytu można jedynie utracić podczas nieobecności w państwie członkowskim przez okres przekraczający dwa kolejne lata (art. 16 ). W zakresie pewnego odstępstwa od zasad ogólnych przyjętych a artykułach 14 i 16 prawo stałego pobytu może zostać przyznane przed upływem pięcioletniego okresu w kilku następujących przypadkach:

- pracowników najemnych lub osób pracujących na własny rachunek, którzy w momencie zakończenia pracy osiągnęli wiek, ustanowiony prawem tego państwa członkowskiego uprawniający do emerytury, lub pracowników najemnych, którzy zakończyli pracę aby przejść na wcześniejszą emeryturę, pod warunkiem że pracowali w tym państwie członkowskim przez co najmniej poprzednie dwanaście miesięcy i zamieszkiwali tam nieprzerwanie przez okres przekraczający trzy lata;

- pracownikom najemnym lub osobom pracującym na własny rachunek, którzy zamieszkiwali w przyjmującym państwie członkowskim nieprzerwanie przez okres przekraczający dwa lata i przestali tam pracować w wyniku trwałej niezdolności do pracy, jeżeli taka niezdolność jest wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej uprawniającej zainteresowaną osobę do świadczenia płatnego w całości lub w części, przez określoną instytucję w przyjmującym państwie członkowskim, nie stosuje się warunku dotyczącego długości pobytu;

- pracownikom najemnym lub osobom pracującym na własny rachunek, którzy po trzech latach ciągłego zatrudnienia i zamieszkiwania w przyjmującym państwie członkowskim pracują w charakterze pracownika najemnego lub osoby prowadzącej działalność na własny rachunek w innym państwie członkowskim, zachowując swoje miejsce zamieszkania w przyjmującym państwie członkowskim, do którego powracają co do zasady każdego dnia lub co najmniej raz w tygodniu (art. 17 ust. 1).

Bez względu na przynależność państwową, członkowie rodziny pracownika najemnego lub osoby pracującej na własny rachunek, którzy zamieszkują z nim na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, posiadają prawo stałego pobytu w tym państwie członkowskim, jeżeli pracownik najemny lub osoba pracująca własny rachunek nabyła prawo stałego pobytu w tym państwie członkowskim. Natomiast jeżeli pracownik najemny lub osoba samozatrudniająca się umrze w okresie aktywności zawodowej, ale jeszcze przed nabyciem prawa stałego pobytu w przyjmującym państwie członkowskim, członkowie jego rodziny nabywają prawo, którzy zamieszkiwali z nim w przyjmującym państwie członkowskim nabywają prawo stałego pobytu w tym państwie po warunkiem, że pracownik najemny lub osoba pracująca na własny rachunek w momencie śmierci zamieszkiwała nieprzerwanie na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwóch lat lub śmierć nastąpiła przy pracy lub choroby zawodowej albo pozostały przy życiu współmałżonek utracił obywatelstwo tego państwa w następstwie tego małżeństwa z osobą zatrudnioną lub samo zatrudniającą się (art.17 ust. 3 i 4). Członkowie rodziny obywatela Unii, którzy w przypadku śmierci obywatela Unii, rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub ustania zarejestrowanego związku partnerskiego, nabywają prawo stałego pobytu po legalnym zamieszkiwaniu w przyjmującym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat (art. 18). Ponadto na podstawie wniosku zgłaszającego wydawane jest w jak najkrótszym czasie dokument poświadczający prawo stałego pobytu (art.19). Państwa członkowskie wydają kartę stałego pobytu członkom rodziny, którzy nie SA obywatelami jednego z państw członkowskich i są uprawnieni do stałego pobytu, w ciągu sześciu miesięcy od dnia złożenia wniosku. Karta stałego pobytu jest wydawana automatycznie co dziesięć lat. Przerwy w pobycie nieprzekraczające dwóch kolejnych lat nie wpływają na ważność karty stałego pobytu (art.20 ust 1 i 3).

7.  Zasady ogólne prawa pobytu, przemieszczania się i związane z tym ograniczenia.

 Prawo pobytu i prawo stałego pobytu obejmuje całe terytorium przyjmującego państwa członkowskiego. Mogą zostać narzucone pewne ograniczenia terytorialne w prawie pobytu i i prawie stałego pobytu tylko wtedy kiedy takie ograniczenia są stosowane w stosunku do własnych obywateli w danym państwie przyjmującym (art. 22). Bez względu na przynależność państwową, członkowie rodziny obywatela Unii, którzy posiadają prawo pobytu i prawo stałego pobytu w jednym z państw członkowskich, są uprawnieni do podjęcia tam pracy lub do wykonywania pracy na własny rachunek (art. 23). Z zastrzeżeniem specjalnych przepisów wyraźnie określonych w prawie pierwotnym i w prawie wtórnym wszyscy obywatele Unii zamieszkujący na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego są traktowani na równi z obywatelami tego państwa w zakresie określonym w Traktacie ustanawiającym Unię Europejską. Korzystanie z tego prawa obejmuje członków rodziny, którzy nie są obywatelami jednego z państw członkowskich i posiadają prawo pobytu lub prawo stałego pobytu. W drodze odstępstwa od powyższej reguły, przyjmujące państwo członkowskie nie jest zobowiązane do przyznania uprawnienia do pomocy społecznej w ciągu pierwszych trzech miesięcy pobytu lub w ciągu dłuższego okresu w przypadku poszukiwania pracy przez obywatela Unii, nie jest zobowiązane – przed nabyciem prawa stałego pobytu – do udzielenia pomocy dla pokrycia kosztów utrzymania w czasie studiów, włącznie z kształceniem zawodowym, w postaci stypendiów lub pożyczek studenckich, dla osób nie będących pracownikami najemnymi, osób pracujących na własny rachunek, osób, które zachowują ten status i członków ich rodziny (art. 24). Państwa członkowskie mogą ograniczyć swobodę przemieszczania się i pobytu obywateli Unii i członków ich rodziny, bez względu na przynależność państwową, kierując się względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego (art. 27 ust. 2). Jednoznacznie rozwiązuje problem tych pojęć nieostrych Trybunał Sprawiedliwości stwierdzając, że pojęcie porządku publicznego należy interpretować restryktywnie w kontekście wspólnotowym, zwłaszcza w przypadku, gdy wykorzystywane jest do uzasadnienia odstępstwa od podstawowej zasady równego traktowania oraz swobody przepływu pracowników, tak aby jego zakres nie mógł być określany jednostronnie przez każde państwo członkowskie bez kontroli ze strony instytucji wspólnotowych. Nie można ograniczać prawa obywatela innego państwa członkowskiego do wjazdu, pobytu i poruszania się na terytorium innego państwa członkowskiego, chyba że jego obecność lub zachowanie w sposób rzeczywisty i bezpośredni zagraża porządkowi publicznemu. Ocena, czy zastosowanie środka mającego na celu zapewnienie porządku publicznego jest uzasadnione wymaga uwzględnienia wszystkich przepisów prawa wspólnotowego, których celem jest, z jednej strony, ograniczenie swobodnego uznania państw członkowskich w tym zakresie, z drugiej zaś, zapewnienie ochrony praw przysługujących adresatom takiego restrykcyjnego środka. Ograniczenia i gwarancje tego rodzaju wynikają, między innymi, z nałożonych na państwa członkowskie obowiązków: oparcia podejmowanych środków wyłącznie na osobistym zachowaniu danej osoby; powstrzymania się od podejmowania środków w tym zakresie, które służą celom niezwiązanym z ochroną porządku publicznego lub które niekorzystnie wpływają na wykonywanie praw i wolności związków zawodowych oraz bezzwłocznego, chyba że zagraża to bezpieczeństwu zainteresowanego państwa poinformowania osoby, wobec której zastosowano ograniczenie o powodach wydania decyzji, tak by mogła ona skorzystać z przysługujących jej środków zaskarżenia.  Państwa członkowskie nie mogą stosować środków ograniczających prawo pobytu do części terytorium krajowego wobec obywateli innych państw członkowskich, którzy korzystają z praw wynikających z Traktatu, z wyjątkiem przypadków, w których takie środki mogą być zastosowane wobec obywateli tego państwa, które je wydało¹⁵. Przed podjęciem decyzji o wydaleniu ze względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, przyjmujące państwo członkowskie uwzględnia informacje dotyczące długości pobytu danej osoby na jego terytorium, jej wieku, stanu zdrowia, sytuacji ekonomicznej, integracji społecznej i kulturalnej w przyjmującym państwie członkowskim oraz stopień jego więzi z krajem pochodzenia. Przyjmujące państwo członkowskie nie może podjąć decyzji o wydaleniu wobec obywateli Unii oraz członków ich rodzin, bez względu na przynależność państwową, którzy posiadają prawo stałego pobytu na jego terytorium, z wyjątkiem poważnych względów porządku publicznego (art. 28 ust. 1 i 2). Chorobami, które uzasadniają środków ograniczających swobodę przemieszczania się są potencjalne choroby epidemiczne określone przez odpowiednie instrumenty Światowej Organizacji Zdrowia oraz inne choroby zakaźne lub zakaźne choroby pasożytnicze, jeżeli są przedmiotem przepisów ochronnych mających zastosowanie do obywateli przyjmującego państwa członkowskiego. Choroby występujące po upływie okresu trzech miesięcy od dnia przyjazdu nie stanowią podstawy do wydalenia z określonego terytorium (art. 29 ust. 1 i 2). Każda osoba, której dotyczy decyzja ograniczająca swobodę przemieszczania się po terytorium przyjmującego państwa członkowskiego zostaje powiadomiona na piśmie i co najważniejsze może wnieść odwołanie. Termin do wniesienia odwołania określa sąd lub organ administracyjny. Osoby zainteresowane są informowane bardzo dokładnie o przyczynach ograniczenia. Z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków, czas przyznany na opuszczenie terytorium nie może być krótszy niż jeden miesiąc od daty powiadomienia (art. 30). Jeżeli wnioskowi o odwołanie lub kontroli sądowej przeciwko decyzji o wydaleniu towarzyszy wniosek o tymczasowe zarządzenie zawieszenie wykonania takiej decyzji, rzeczywiste usunięcie z terytorium nie może nastąpić do momentu, w którym zostanie podjęta decyzja o tymczasowym zarządzeniu z wyjątkiem sytuacji gdy decyzja o wydaleniu opiera się na wcześniejszych decyzjach sądu lub gdy osoby zainteresowane miały wcześniej możliwość wniesienia wniosku o kontrolę sądową oraz gdy decyzja o wydaleniu opiera się na istotnych względach bezpieczeństwa publicznego. Państwa członkowskie mogą wydalić daną osobę ze swego terytorium w czasie trwania postępowania odwoławczego, lecz nie mogą jej zabronić osobistej obrony, chyba że obecność tej osoby mogłaby wywołać poważne zakłócenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego albo odwołanie dotyczy odmowy wyjazdu (art. 31 ust. 2 i 4). Osoby wydalone ze względów: porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego mogą złożyć wniosek o uchylenie zarządzenia o wydaleniu po upływie odpowiedniego okresu, w zależności od okoliczności, oraz w każdym wypadku po upływie trzech lat od wykonania ostatecznego nakazu, powołując się na argumenty pozwalające stwierdzić zasadnicza zmianę okoliczności, które uzasadniały decyzję zarządzającą ich wydalenie (art. 32).

8. Uwagi końcowe.

            W państwach członkowskich dość dobrze ugruntowała się zasada, że długość pobytu obywatela państwa trzeciego wpływa na zakres jego praw¹⁶. Można powiedzieć, że zasada wbrew pozorom wiekowa i wywodząca się przede wszystkim z zasady „matki” amerykańskiej bardzo dobrze odnajduje się w kulturze europejskiej a co najważniejsze może stać się czynnikiem integrującym z obywatelami państw członkowskich¹⁷. Należy zauważyć, że w porównaniu z wcześniejszym stanem prawnym, mianowicie z wcześniej wydanymi dyrektywami, które w niezwykle różnicujący sposób traktowały obywateli Unii a obywatela państwa trzeciego będącego członkiem rodziny tegoż obywatela, dyrektywa 2004/38/WE zapewnia znacznie lepszą ochronę członków rodziny obywatela Unii przed wydaleniem, zapewnia ochronę praw obywatelskich na forum europejskim. Krytycznie należałoby się odnieść do kwestii wydalenia członka rodziny z terytorium państwa członkowskiego, ponieważ powinny być jasno określone zasady wydalenia oraz zapewniona niewątpliwie silniejsza ochrona prawna. Podsumowując należy pozytywnie ocenić zmiany jakie dokonały się na przestrzeni kilkunastu lat dotyczące swobody pobytu i przemieszczania się członków rodzin obywateli Unii Europejskiej na terytorium państw członkowskich. Nie należy jednak poprzestać tylko na tym, ponieważ dla pełnego oddania zapisu z Traktatu Lisbońskiego stanowiącego o niezbywalnym i niewzruszalnym prawie każdego człowieka jakim jest wolność i równość, potrzeba jeszcze wielu zmian.  

Łucja Kobroń
studentka IV roku prawa, Uniwersytet Jagielloński

Literatura:

¹ Traktat o UE, http: //eur-lex. europa. Eu /pl/ treaties/dat/11992M /Word/11992M. doc; (dostęp 26 III 2011)
² Por. W. Czapiński, Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych…, str. 10 i nast.
³ Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/35/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz. Urz. UE L 158 z 30 kwietnia 2004r., s. 77).
⁴ Członek rodziny oznacza: 1) współmałżonka; 2) partnera, którym obywatel Unii zawarł zarejestrowany związek małżeński, na podstawie ustawodawstwa danego państwa członkowskiego, jeżeli ustawodawstwo przyjmującego państwa członkowskiego uznaje równoważność między zarejestrowanym związkiem partnerskim a małżeństwem, oraz zgodnie z warunkami ustanowionymi w odpowiednim ustawodawstwie przyjmującego państwa członkowskiego; 3) bezpośrednio zstępnych, którzy nie ukończyli dwudziestego pierwszego roku życia lub pozostają na utrzymaniu oraz tych współmałżonka lub partnera (art. 2 dyrektywy).
⁵ Por. I. Wróbel, Wspólnotowe prawo imigracyjne…, str. 156.
⁶ Por. P. Pogodzińska, Status prawny małżeństwa i związków partnerskich w Unii Europejskiej (w:) Prawa człowieka w XXI wieku – wyzwania dla ochrony prawnej, pod red. C. Mika, Toruń, str. 162 i nast.
⁷ Por. I. Wróbel, Wspólnotowe prawo imigracyjne…, str. 156 i nast.
⁸ Zob. J. Jagielski, Status obywatela…, str. 227 i nast.
⁹ Por. I. Wróbel, Status prawny obywatela państwa trzeciego w Unii Europejskiej…, str. 251 i nast.
¹⁰ Por. E. Borawska – Kędzierska, M. Prus, Polityka imigracyjna…, str. 100 i nast.
¹¹ Zob. M. Stus, Instytucjonalizacja związków partnerskich i małżeństw homoseksualnych w ustawodawstwie państw europejskich, Państwo i Prawo 2005, z. 5, str. 74 i nast.
¹² Por. I. Wróbel, Wspólnotowe prawo imigracyjne…, str. 159.
¹³ Ibidem, str. 162.
¹⁴ Ibidem, str. 161.
¹⁵ Por. wyrok: w sprawie 36/75 Rutili.
¹⁶ Por. A. Kicinger, Unia Europejska wobec zagadnienia integracji…, str. 7.
¹⁷ Por. H. Oger, Integration In Tension In Immigration Law: Mirror and Catalyst of the Internet Paradox of Nation – States, EUI Working Paper RSCAS no. 2005/01, str. 3 i nast.