Powyższą definicją ustawodawca jednoznacznie sprecyzował, co należy rozumieć pod pojęciem sprawy cywilnej. W myśl art. 2 KPC, do ich rozpoznawania powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. Przywołane przepisy należy rozumieć w ten sposób, że jeżeli sporna sprawa jest sprawą cywilną, należy ją przedstawić do rozstrzygnięcia powszechnemu sądowi cywilnemu, nad którego działalnością w zakresie orzekania sprawuje nadzór Sąd Najwyższy. Jedynie wyjątkowo, jeżeli przepis ustawy wyraźnie tak stanowi, sprawy cywilne są rozstrzygane przez sądy szczególne, którymi są, na przykład, sądy administracyjne lub wojskowe.
Materialne i formalne
W doktrynie
stosuje się ponadto podział spraw cywilnych na materialne i formalne. Kryterium
tego podziału oparte jest na cechach stosunku, z którego wynikają sprawy
cywilne. Jeżeli jest on właściwy dla prawa prywatnego, czyli przede wszystkim jego
podmioty mają równorzędną pozycję, mamy do czynienia z materialną sprawą
cywilną. W przeciwnym razie, gdy stosunek jest tego rodzaju, że jeden podmiot
jest władczo podporządkowany innemu, jak z zasady w prawie publicznym, sprawa
cywilna ma charakter formalny. W praktyce, wobec brzmienia art. 1 KPC,
doktrynalne rozróżnienie nie ma jednak znaczenia. Jeżeli sprawa wynika ze
stosunków wskazanych w przytoczonym przepisie, będzie rozstrzygana, co do
zasady, przez powszechny sąd cywilny.
W tym miejscu
jedynie przykładowo można wskazać, że materialnymi sprawami cywilnymi są sprawy
z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.
Sprawami cywilnymi w znaczeniu formalnoprawnym są natomiast m.in. sprawy:
1) z
zakresu ochrony konkurencji (art. 47928-47935 KPC),
2) o
sprostowanie, unieważnienie i ustalenie treści aktu stanu cywilnego (art. 33
ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, tekst jedn.
Dz. U. z 2004 r., Nr 161, poz. 1688 z późn. zm.),
3) o
umorzenie weksli (art. 96 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe,
Dz. U., Nr 37, poz. 282 z późn. zm.) czy
4) z
zażalenia na odmowę dokonania czynności notarialnej (art. 83 ustawy z dnia 14
lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz.
369 z późn. zm.).
