Art. 454 kodeksu cywilnego stanowi bowiem wyraźnie, że należność pieniężną uważa się za zapłaconą wierzycielowi przez dłużnika dopiero z chwilą gdy tę należność wierzyciel rzeczywiście otrzyma. Stąd też zapłata należności przez dłużnika tylko wtedy jest dokonana bez opóźnienia w stosunku do umownego terminu płatności, gdy najpóźniej w ostatnim dniu takiego umownego terminu wierzyciel (lub osoba przez niego upoważniona do odbioru, np. bank, prowadzący rachunek wierzyciela) faktycznie otrzyma od dłużnika należność czy to wprost, czy za pośrednictwem poczty lub innego banku.
W tych wypadkach, gdy dłużnik z jakichkolwiek przyczyn, również gdy są przez niego niezawinione, opóźni się z zapłatą należności pieniężnej, to wierzyciel może naliczać od nieuregulowanej w terminie kwoty „należności głównej” odsetki z tytułu zwłoki przez cały okres opóźnienia w jej zapłacie aż do chwili całkowitego spłacenia tej należności według stopy procentowej ustalonej w zawartej między nimi umowie, a jeśli umowa stron w ogóle nie określałaby stopy procentowej takich odsetek lub nie określiła innej jej wysokości – w wysokości „ustawowej” (art.481 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego).
Do spłaty długów, które obejmują „należność główną” oraz „należności uboczne” (jakimi są przede wszystkim właśnie odsetki za czas opóźnienia w zapłacie) ma przy tym zastosowanie ogólna zasada, wyrażona w art. 451 § 1 zdanie 2 Kodeksu cywilnego. Według tej zasady wpłacana przez dłużnika celem spłaty długu kwota zaliczana jest NAJPIERW na poczet właśnie „należności ubocznych”, a dopiero po ich pokryciu - na sumę „pierwotnego” długu, czyli „należności głównej” (jeśli taka zapłata następuje w toku prowadzonej przez komornika egzekucji, to najpierw z dokonywanej wpłaty pokrywane są koszty egzekucyjne, następnie odsetki, a dopiero po nich „należność główna” – art. 1025 kodeksu postępowania cywilnego). Dopiero, gdy kwota wpłacana przez dłużnika tytułem częściowej spłaty długu jest wyższa niż suma potrzebna do zapłaty w całości „należności ubocznych”, pozostała po ich zapłacie „reszta” wpłaconej przez dłużnika kwoty jest zaliczana jako zapłata na poczet dłużnej „należności głównej” (i odpowiednio ją zmniejsza). Niemniej od pozostałej jeszcze do zapłacenia kwoty należności głównej nadal oczywiście naliczane są odsetki za opóźnienie w jej zapłacie i to aż do chwili, gdy w całości zostanie ona przez dłużnika wierzycielowi spłacona.
