Aktualizacja:
Trybunał Konstytucyjny określił kiedy rozwiedziona małżonka ma prawo do uzyskania renty rodzinnej
Zobaczmy przepisy
W świetle art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
3) miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
… i linię orzeczniczą Sądu Najwyższego
W wyroku z dnia 16 marca 1999 r., II UKN 521/98 Sąd Najwyższy uznał: ”Małżonka rozwiedziona, która w chwili śmierci byłego męża nie miała ustalonego prawa do alimentów wyrokiem sądowym lub ugodą sądową, nie ma prawa do renty rodzinnej po byłym mężu, także w przypadku dalszego pożycia byłych małżonków po rozwodzie”.
W uzasadnieniu tego wyroku czytamy: „Pojęcie ,,pozostawanie we wspólności małżeńskiej" jest bowiem pojęciem właściwym dla trwającego związku małżeńskiego”. W kwestii tej należy także powołać (…) stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 stycznia 1997 r., II UKN 45/96 (OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 324), w myśl którego nabycie uprawnienia do renty rodzinnej przez rozwiedzioną małżonkę jest uwarunkowane wykazaniem, że w chwili śmierci byłego męża miała w wyroku lub ugodzie sądowej ustalone prawo do alimentów z jego strony. Ten kierunek orzecznictwa utrzymywany jest nadal.”
A jeżeli kilka po rozwodzie byli małżonkowie zamieszkali razem ?
Małżonka rozwiedziona, która nie miała ze strony męża prawa do alimentów ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową nie może nabyć prawa do renty rodzinnej po nim, choćby pomiędzy nią a rozwiedzionym małżonkiem, istniała w chwili jego śmierci więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza i to bez względu na czasokres trwania tej więzi i okoliczności, które na jej istnienie wpłynęły (art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 14 października 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin - Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Tak stwierdził SN w wyroku z dnia 22 stycznia 1998 r., II UKN 461/97 . Swoje stanowisko uzasadnił że jeżeli natomiast w jakiś czas po rozwodzie, więzi pomiędzy byłymi małżonkami zostały ponownie nawiązane - nie istniały przeszkody do zalegalizowania tego związku przez ponowne zawarcie małżeństwa.
A jeżeli sąd orzekł separację?
W przypadku orzeczonej sądownie separacji art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej stosuje się odpowiednio.
Zgodnie z poglądem SN przedstawionym w wyroku z dnia z 6 marca 2009 r., I UK 255/08 pojęcie „małżonki rozwiedzionej” użyte w art. 70 ust. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) obejmuje również małżonkę pozostającą w separacji”.
Z wyroku SN z dnia 9 sierpnia 2007 r. , I UK 67/07 wynika: „Orzeczenie sądowe o separacji wyklucza prawo wdowy do renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), chyba że miała ona w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową”.
W jego uzasadnieniu SN podaje: „(…) Zgodnie z przepisem art. 61[4] § 1 k.r.o., orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Istnieje zatem generalna zasada, że separacja wywołuje skutki takie jak rozwód, wyjątkiem natomiast od tej zasady jest to, iż małżonkowie separowani nie mogą zawrzeć małżeństwa (art. 61[4] § 2 k.r.o.). Do powrotu do stanu sprzed orzeczenia o separacji wymagane jest sądowe orzeczenie o zniesieniu separacji (art. 61[6 ] § 1 i 2 k.r.o.), które to orzeczenie ma charakter konstytutywny. Orzeczenie separacji nie jest także prawnie obojętne dla stosunków majątkowych małżonków, bowiem powoduje powstanie między nimi rozdzielności majątkowej ( art. 54 § 1 k.r.o.). Wreszcie zważyć należy, że podstawą orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia (art. 61[1 ] § 1 k.r.o.). Orzeczenie o separacji potwierdza istniejące uprzednio zerwanie faktycznych więzi małżeńskich, a z chwilą tego orzeczenia zerwane zostają także istotne więzi formalnoprawne, które niewątpliwie również składają się na pojęcie wspólności małżeńskiej.(…)”.
Podstawa prawna:
- art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.)
- art. 60 , art. 61[4] Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Stan prawny na 26 kwietnia 2013 roku
