Majątek wspólny
Zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w powiązaniu z 567 par. 3 i art. 684 Kodeksu postepowania cywilnego (K.p.c.) w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku wspólnego ulegającego podziałowi.
Zobacz:
Wniosek o podział majątku wspólnego - wzór
W świetle Postanowienia SN z dnia 7 listopada 2008 r., II CSK 317/08 : „ (...) pojęcie „majątku wspólnego” jest nierozerwalnie związane z istnieniem zarówno węzła wspólności majątkowej o charakterze łącznym – gdy trwa wspólność ustawowa, jak również ułamkowym - od chwili ustania wspólności ustawowej i przekształcenia jej we wspólność ułamkową. Pojęciem „majątku wspólnego” można posługiwać się tylko do czasu zniesienia wspólności ułamkowej orzeczeniem sądu badż umową zawartą między małżonkami. Dopiero z chwilą dokonania umownego bądż sądowego podziału majątku wspólnego, tj. zniesienia stosunku współwłasności, przestaje istnieć majątek wspólny obejmujący przedmioty nabyte przez małżonków od chwili powstania do chwili ustania wspólności ustawowej”.
Składniki majątku wspólnego
1. Uchwała SN z dnia 28 listopada 2012 r. , III CZP 68/12
„Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków”.
2. Uchwała SN z dnia 14 sierpnia 1985 , III CZP 41/85
„Własnościowe prawo do lokalu uzyskane w trybie przekształcenia należącego do niego lokatorskiego prawa do lokalu przez jedno z małżonków w czasie trwania wspólnośc1 majątkowej w drodze przydziału uwzględniającego potrzeby rodziny stanowi przedmiot majątku wspólnego małżonków także wówczas, gdy wkład budowlany wniesiony przezeń - w czasie trwania małżeństwa - do spółdzielni mieszkaniowej pochodzi w całości z majątku odrębnego tego małżonka”.
Wartość majątku wspólnego
Uchwała SN z dnia 17 listopada 2009 r., III CZP 81/09
„W sprawie o podział majątku wspólnego wartość lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego wybudowanego z udziałem środków z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego (art. 12 (1) ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) – ustalaną po dniu 31 lipca 2007 r. – stanowi kwota wkładu mieszkaniowego jaką zobowiązany byłby wnieść członek spółdzielni zawierający w chwili podziału umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego lokalu. Wartość ta może być podwyższona lub obniżona stosownie do szczególnych okoliczności”.
Zadłużenie małżonków
1. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2011 r., IV CSK 53/11
”(...) W sprawie o podział majątku wspólnego sąd uwzględnia należące do niego aktywa, a nie długi.”
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2011 r. II CSK 430/10
„Długów zaciągniętych przez oboje małżonków zasadniczo więc nie można rozliczać przy podziale majątku wspólnego, gdyż mimo takiego podziału dług nadal się utrzymuje. (...) stosując odpowiednio art. 686 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego, sąd rozstrzyga w tym postępowaniu – i to ze skutkami wynikającymi z dyspozycji art. 618 § 3 k.p.c. w związku z art. 688 i art. 567 § 3 k.p.c. - tylko o takich długach związanych z majątkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach jako podmiotach wspólności majątkowej małżeńskiej, które zostały spłacone przez jednego z małżonków z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej a przed dokonaniem podziału majątku wspólnego. „(...) rozliczeniu (...) podlega dług spłacony – po ustaniu wspólności majątkowej - przez uczestniczkę postępowania z tytułu poręczenia udzielonego za jej zgodą przez wnioskodawcę w czasie trwania tej wspólności”.
Podział fizyczny majątku wspólnego
1. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r. ,I CSK 674/10
„(...) w świetle przepisów art. 211 k.c. i art. 212 § 2 k.c. podział fizyczny rzeczy (podział naturalny) jest podstawowym sposobem zniesienia współwłasności. (...) w postępowaniu o podział majątku wspólnego w pierwszej kolejności wziąć trzeba pod uwagę treść zgodnego wniosku zainteresowanych co do proponowanego przez nich sposobu dokonania tego podziału, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (...) . Dopiero w razie braku zgodnego wniosku uczestników sąd dokonuje podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli, jeżeli zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno – gospodarczym, a różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 kpc.
(...) Po pierwsze, w razie braku zgodnej propozycji zainteresowanych co do sposobu dokonania podziału majątku wspólnego, decyzja w tym przedmiocie należy do sądu, a po wtóre, pierwszeństwo ma podział fizyczny (w naturze)".
Rozliczenie nakładów i wydatków
1. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK 660/11
„(...) sąd, ustalając z urzędu skład i wartość majątku wspólnego, bierze pod uwagę stan tego majątku z chwili ustania wspólności a wartość z chwili dokonywania podziału. Obowiązany jest zatem oprzeć się na dowodach aktualnych w chwili dokonywania podziału (...). (...) żądanie rozliczenia tych nakładów w sprawie o podział majątku wspólnego powinno być sformułowane w sposób odpowiadający żądaniu pozwu o zasądzenie określonej należności. Powinno zatem zawierać precyzyjne oznaczenie wysokości nakładów oraz podstawę faktyczną żądania. Braki w tym zakresie podlegają usunięciu w trybie art. 130 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., (...)”.
2. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 kwietnia 2012 r. I CSK 323/11
„(...) o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu w pierwszej instancji, a domagający się ich zwrotu zobowiązany jest dokładnie określić te żądania, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.”.
3. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 1 grudnia 2011 r. I CSK 78/11
„(...) Poza rozliczeniem nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, następuje także rozliczenie nakładów i wydatków dokonanych przez każde z byłych małżonków w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego. Z art. 42 k.r. i op. wynika, że do takich wydatków i nakładów mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych. Podstawę dokonania rozliczeń stanowią art. 567 § 1 w zw. z art. 686 k.p.c. (...) sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek”.
(...) Rozstrzygnięcie o tych roszczeniach wymienionych w art. 686 k.p.c. nie należy do istoty postępowania działowego (o podział majątku wspólnego), lecz następuje przy okazji tego postępowania, w celu ostatecznego zakończenia wszystkich kwestii wiążących się z działem spadku (podziałem majątku wspólnego) – między spadkobiercami (byłymi małżonkami); sam więc fakt rozpoznania roszczeń z tytułu poczynionych nakładów na majątek objęty wspólnością w postępowaniu nieprocesowym nie uzasadnia stosowania do reguł rządzących rozstrzyganiem tych roszczeń zasad odmiennych od tych, jakie rządzą rozstrzyganiem tych roszczeń w procesie”.
