Ewa Rzymkowska SWPS Warszawa
I. Istota sprostowania
Określona ona została w art. 31a ust.1 ustawy, który stanowi, że : ,,na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, redaktor naczelny właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany opublikować bezpłatnie rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym’’.
Można zatem przyjąć, że sprostowanie jest rzeczowym i odnoszącym się do faktów oświadczeniem dotyczącym informacji podanych w danym materiale prasowym, którego celem jest odniesienie się do wiadomości, które są nieprawdziwe lub nieścisłe.
Według stanu przed nowelizacją redaktor naczelny pisma był zobowiązany do opublikowania na wniosek zainteresowanej osoby rzeczowego i odnoszącego się do faktów sprostowania wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej albo odpowiedzi na stwierdzenie zagrażające dobrom osobistym.
II. Podmioty uprawnione do wniesienia wniosku o opublikowanie sprostowania
Art. 31a ust.1 ustawy stanowi, że : ,, na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, redaktor naczelny właściwego dziennika … (…). Natomiast zgodnie z art.31 a ust.2 ,,uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, przysługuje także osobie najbliższej zmarłego, w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego, oraz następcy prawnemu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, o której mowa w ust. 1’’.
Krąg osób uprawnionych do wnioskowania obejmuje osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 331 k.c. Ponadto w razie śmierci podmiotu bezpośrednio zainteresowanego oraz w przypadku, gdy publikacja odnosiła się do osoby już nieżyjącej, wymienione prawo przysługuje osobom najbliższym. Osobami najbliższymi wedle art.115§ 11 k.k. są: małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu, osoby pozostające w stosunku przysposobienia oraz ich małżonkowie. Do grona osób najbliższych zalicza się także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu.
Jeżeli chodzi zaś o osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne, to prawo zgłoszenia żądania zamieszczenia sprostowania przysługuje ich następcom prawnym.
III. Sposób, termin oraz forma wniesienia sprostowania
Sprostowanie powinno zostać nadane w placówce pocztowej operatora pocztowego lub złożone w siedzibie odpowiedniej redakcji, na piśmie w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia opublikowania materiału prasowego.
Sprostowanie powinno zawierać podpis wnioskodawcy, jego imię i nazwisko lub nazwę oraz adres korespondencyjny (art.31 a ust.4).
Adres korespondencyjny wnioskodawcy może zostać zastrzeżony tylko do wiadomości redakcji, a w przypadku gdy materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania dotyczy działalności związanej z używanym przez osobę fizyczną pseudonimem, może ona zastrzec także imię i nazwisko tylko do wiadomości redakcji (art.31 a ust. 5).
Konieczność wskazanie przez wnioskodawcę adresu do korespondencji jest konsekwencją zapisu zawartego w art. 33 ust. 3ustawy, który obliguje redaktora naczelnego do pisemnego powiadomienia wnioskodawcy o odmowie opublikowania tekstu sprostowania i jej przyczynach.
IV. Wymogi formalne dla sprostowania
Przepisy ustawy w tym względzie przewidują, że tekst sprostowania nie może przekraczać dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego, którego dotyczy, ani zajmować więcej niż dwukrotność czasu antenowego, jaki zajmował dany fragment przekazu (art.31 a ust.6 ustawy). Sprostowanie powinno być sporządzone w języku polskim lub w języku, w którym opublikowany został materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania (art.31 a ust.7).
V. Forma i termin publikacji sprostowania
Według art.32 ust. 1 ustawy, redaktor naczelny ma obowiązek opublikować sprostowanie:
1) w elektronicznej formie dziennika lub czasopisma, w której zamieszczono materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania – w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprostowania,
2) w dzienniku – w najbliższym przygotowywanym do druku numerze, a w przypadku braku możliwości technicznych w numerze następnym, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania,
3) w czasopiśmie – w najbliższym od dnia otrzymania sprostowania lub następnym po nim przygotowywanym do opublikowania numerze,
4) w innym niż dziennik przekazie za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku – w najbliższym analogicznym przekazie.
Wedle art.32 ust. 2 - ,,gdy możliwy termin opublikowania sprostowania przekracza 6 miesięcy, na żądanie wnioskodawcy sprostowanie należy dodatkowo opublikować w ciągu miesiąca od dnia otrzymania sprostowania w odpowiednim ze względu na krąg odbiorców dzienniku. Koszty publikacji pokrywa wydawca prasy, w której ukazał się materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania’’.
Terminy określone w ust. 1 i 2 nie mają zastosowania, jeżeli strony na piśmie umówiły się inaczej.
Przepis art.32 ust.4 mówi, że sprostowanie w drukach periodycznych powinno być opublikowane w tym samym dziale i taką samą czcionką, co materiał prasowy, którego dotyczy, pod widocznym tytułem „Sprostowanie”. W przypadku przekazu za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku sprostowanie powinno być wyraźnie zapowiedziane oraz nastąpić w przekazie tego samego rodzaju i o tej samej porze. W tekście nadesłanego sprostowania nie wolno bez zgody wnioskodawcy dokonywać skrótów ani innych zmian (art.32 ust. 5). Tekst sprostowania nie może być komentowany w tym samym numerze, przekazie lub w elektronicznej formie dziennika lub czasopisma, tego samego dnia. Nie wyklucza to jednak prostej zapowiedzi polemiki lub wyjaśnień.
VI. Obligatoryjna odmowa opublikowania sprostowania
Zgodnie z ustawą, redaktor naczelny odmawia opublikowania sprostowania, jeżeli sprostowanie:
1) jest nierzeczowe lub nie odnosi się do faktów,
2) zostało nadane lub złożone po upływie terminu, o którym mowa w art. 31a ust. 3 (21 dni) , lub nie zostało podpisane,
3) nie odpowiada wymaganiom określonym w art. 31a ust. 4–7 (wskazane wyżej),
4) zawiera treść karalną,
5) podważa fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem dotyczącym osoby dochodzącej publikacji sprostowania.
VII. Fakultatywna odmowa opublikowania sprostowania
Redaktor naczelny może odmówić opublikowania sprostowania, jeżeli sprostowanie:
1) odnosi się do wiadomości poprzednio sprostowanej,
2) jest wystosowane przez osobę, której nie dotyczą fakty przytoczone w prostowanym materiale, za wyjątkiem sytuacji określonych w art. 31a ust. 2 (wskazane wyżej),
3) zawiera sformułowania powszechnie uznawane za wulgarne lub obelżywe.
Odmawiając opublikowania sprostowania, redaktor naczelny jest obowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania, przekazać wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowie i jej przyczynach (art.33 ust.3).
Redaktor naczelny nie może odmówić opublikowania sprostowania, jeżeli zastosowano się do jego wskazań. W przypadku nadesłania poprawionego sprostowania termin określony 21 dni liczy się od dnia doręczenia wnioskodawcy zawiadomienia o odmowie i jej przyczynach.
VIII. Skutki odmowy opublikowania sprostowania – powództwo o opublikowanie sprostowania (art.39 ustawy)
Jeżeli redaktor naczelny odmówił opublikowania sprostowania albo sprostowanie nie ukazało się w terminie określonym w art. 32 ust. 1–3 (wyżej) lub ukazało się z naruszeniem art. 32 ust. 4 lub 5 (wyżej), zainteresowany podmiot, o którym mowa w art. 31a ust. 1 lub 2, może wytoczyć powództwo o opublikowanie sprostowania.
Roszczenie, o którym mowa wyżej, wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia opublikowania materiału prasowego (art.39 ust.2).
W przepisie tym określa się podstawy roszczenia, z jakim uprawniony może wystąpić do sądu (odmowa opublikowania sprostowania, niedotrzymanie terminów publikacji, niedopuszczalne poprawki, skróty).
IX. Postępowanie sądowe w przedmiocie opublikowania sprostowania
Reguluje je Rozdział 8 ustawy Postępowanie w sprawach prasowych, w art.52. Zgodnie z jego brzmieniem - sprawy, o których mowa w art. 39 ust. 1, rozpoznaje sąd okręgowy (wydział cywilny) właściwy ze względu na siedzibę odpowiedniej redakcji, najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia wniesienia pozwu niedotkniętego brakami formalnymi.
W postępowaniu tym, przepisu art. 126 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, w zakresie dotyczącym obowiązku wskazania miejsca zamieszkania pozwanego, nie stosuje się.
Pozwany może wnieść odpowiedź na pozew w terminie 7 dni od dnia doręczenia pozwu.
Niestawiennictwo stron nie tamuje rozpoznania sprawy. Przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o wyroku zaocznym nie stosuje się.
Wydany wyrok wraz z uzasadnieniem sąd doręcza niezwłocznie, z urzędu, obu stronom.
Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja, którą wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.
Sąd drugiej instancji rozpoznaje apelację najpóźniej w terminie 30 dni od dnia wniesienia apelacji niedotkniętej brakami formalnymi.
Strona przeciwna może wnieść odpowiedź na apelację w terminie 7 dni od dnia doręczenia apelacji.
Wyłączona jest możliwość wystąpienia z nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, jakim jest skarga kasacyjna.
Ewa Rzymkowska SWPS Warszawa
Źródła prawa
Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. z 1984 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo prasowe Dz. U. z 2012 r., poz. 1136).
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz.553, z późn. zm.)
Uzasadnienie do projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe z dnia 24 maja 2012 r. (Druk nr 463).
