Zasady i warunki pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uregulowane zostały przepisami ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach(tekst jednolity Dz.U. z 2011 roku, nr 264, poz. 1573 ze zm., dalej: „ustawa o cudzoziemcach”). Ustawa ta w rozdziale 4 reguluje również problematykę udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na rzecz cudzoziemca prowadzącego działalność gospodarczą.
Zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się cudzoziemcowi, który prowadzi działalność gospodarczą na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie w Rzeczypospolitej Polskiej, korzystną dla gospodarki narodowej, a w szczególności przyczyniającą się do wzrostu inwestycji, transferu technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia nowych miejsc pracy, jeżeli okoliczność, która jest podstawą ubiegania się o to zezwolenie, uzasadnia jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Prowadzenie działalności gospodarczej o takim charakterze jest samodzielną przesłanką udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w Polsce (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 maja 2009 roku, sygn. V SA/Wa 11/09). Wymienione w powyższym przepisie przykłady działalności gospodarczej korzystnej dla gospodarki nie mają charakteru zamkniętego katalogu, mogą być jednak uznane za wskazówkę, jaką wartość mają przedstawiać inne korzyści dla gospodarki narodowej. Działalność gospodarcza powinna być więc prowadzona przez cudzoziemca w taki sposób lub w takim rozmiarze, że ma to znaczenie dla gospodarki narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Bez wątpienia nie chodzi zatem o działalność gospodarczą, która jest korzystna tylko dla podmiotu ją wykonującego. Oceniając wagę takiej działalności dla gospodarki narodowej należy brać m.in. pod uwagę ilość tworzonych miejsc pracy oraz wysokość dochodów uzyskiwanych przez cudzoziemca i związaną z nią wysokość wpłacanych do budżetu państwa podatków. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 lipca 2007 roku, sygn. II OSK 1162/06, nie sposób uznać, że utworzenie okresowo zaledwie jednego miejsca pracy przyczynia się do spadku bezrobocia i dlatego wpływa korzystnie na gospodarkę narodową. W wyroku tym stwierdzono również, iż sam fakt wywiązywania się z obowiązków podatkowych, czy nienaruszania innych przepisów regulujących prowadzoną działalność gospodarczą jest niewystarczający douznania, że została spełniona przesłanka z art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach. Ilość utworzonych przez cudzoziemca miejsc pracy powinna więc w sposób stały i znaczący przyczyniać się do walki z bezrobociem, zaś oceniając wysokość wpłacanych zaliczek na podatki należy brać pod uwagę także nadpłatę podatków, może bowiem okazać się, że w takim przypadku wysokość podatków należnych będzie znikoma. Udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach powinno być uzasadnione faktycznym prowadzeniem działalności gospodarczej korzystnej dla gospodarki narodowej, a nie zamiarem prowadzenia takiej działalności (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2006 roku, sygn. II OSK 69/06). Korzyści, o których mowa w art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach powinny być zatem porównywalne z tymi, które zostały przykładowo wyliczone w tym przepisie, a co za tym idzie prowadzona przez cudzoziemca działalność gospodarcza powinna przynosić pożytki na tyle istotne dla polskiej gospodarki, aby powodowały one, iż pożądany będzie jego pobyt w Polsce.
Z powyższego wynika, iż wykazanie przez cudzoziemca, że jego działalność gospodarcza jest korzystna dla gospodarki narodowej może napotkać na znaczne trudności. Przy rozpatrywaniu wniosków dot. udzielenia przedmiotowego zezwolenia należy brać bowiem pod uwagę także takie okoliczności, jak zakres inwestycji, tworzenie miejsc pracy, odprowadzane podatki itp.. Tymczasem przykładowo należy wskazać, iż część przedsiębiorców świadomie zwiększa koszty prowadzonej działalności w celu zmniejszenia wysokości odprowadzanych podatków. Postępowanie takie pozostając w zgodzie z przepisami podatkowymi może jednak uniemożliwić uzyskanie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Dotyczy to zwłaszcza samodzielnej działalności gospodarczej cudzoziemca, gdzie podatek od osiąganego dochodu może stanowić jedyną z korzyści, jakie gospodarka narodowa osiąga z tytułu prowadzonej przez niego działalności.
W przypadku, gdyby prowadzona przez cudzoziemca działalność gospodarcza nie spełnia przesłanek z art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach, zastosowanie może znaleźć art. 53a ust. 1 pkt 4, zgodnie z którym zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony można udzielić cudzoziemcowi, który wykaże, że zachodzą okoliczności inne niż określone w art. 53 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, jeżeli okoliczność, która jest podstawą ubiegania się o zezwolenie, uzasadnia jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Niewątpliwie taką okolicznością może być prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Polski (zwłaszcza jeżeli jest to związane z utworzeniem miejsc pracy). Organ rozpatrujący wniosek o udzielenie takiego zezwolenia, w przypadku stwierdzenia, iż działalność gospodarcza nie jest korzystna dla gospodarki narodowej, jest zobowiązany do ustalenia w myśl przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, czy nie zostały spełnione inne przesłanki udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, w tym wymienione w art. 53a ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach. Zgodnie bowiem z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 września 2011 roku, sygn. V SA/Wa 1225/11, art. 57 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach należy do kategorii przepisów dla organu wiążących, a to oznacza, że jeżeli ustalony stan faktyczny sprawy odpowiada treści przepisu - skutek jest określony w przepisie, a organ nie ma wyboru co do treści rozstrzygnięcia. Tym większe znaczenie ma więc prawidłowe ustalenie stanu faktycznego oraz poprawne odczytanie treści przepisu, gdyż właściwa jego interpretacja jest punktem odniesienia i podstawowym warunkiem rozstrzygnięcia. Redakcja art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy, która odsyła do wymogów, o których mowa w art. 53-53b ustawy, wskazuje, że chodzi o całość przepisów art. 53-53b ustawy. W tej sytuacji organ nie może ograniczyć się jedynie do wybiórczej analizy sytuacji strony, lecz powinien zbadać ją w kontekście wszystkich wymogów, w tym z art. 53a ust. 1 pkt 4 ustawy, i dokonać oceny, czy w przypadku cudzoziemca istnieją inne okoliczności niż przewidziane w art. 53 ust. 1 oraz 53a ust. 1 pkt 1-3 ustawy o cudzoziemcach, uzasadniające jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Również w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 2006 r., sygn. akt II OSK 419/06, stwierdzono, iż rozpoznając wniosek cudzoziemca o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony organ administracyjny nie jest związany wskazaną we wniosku podstawą prawną i zobowiązany jest ocenić zasadność żądania wnioskodawcy w kontekście wszystkich okoliczności faktycznych ujawnionych w toku postępowania, które w świetle przepisów regulujących przesłanki udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony mogą mieć znaczenie dla treści decyzji.
Autor:
Tomasz Bernady, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.
