Kwestią zwolnienia z kosztów sądowych zajmuje się ustawa
z dnia 28 lipca 2005 r. kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r.
Nr 167 poz. 1398 z późn. zm.; dalej “KSCU”). Reguluje ona nie tylko
przedmiotowe zwolnienia z opłat (tj. w jakiego typu sprawach nie pobiera się
opłat od wniosku; art. 95) ale także zwolnienia podmiotowe (tj. kto nie ma
obowiązku uiszczenia kosztów; art. 96). Dość często możemy spotkać się z
sytuacją, w której dana osoba nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania w
danej sprawie z powodu np. ciężkiej sytuacji materialnej. Dla przykładu:
wniesienie pozwu o rozwód łączy się z pobraniem opłaty stałej w wysokości 600
zł (art. 26 ust. 1 pkt. 1), dlatego też istotnym jest świadomość, kiedy i jak
możemy starać się o zwolnienie z kosztów. Poniżej w sposób przystępny i ogólny
postaram się przybliżyć te zagadnienie.
Zwolnienia przedmiotowe od opłat.
Artykuł 95 ust. 1 KSCU określa w jakiego typu sprawach nie pobiera się opłat od wniosku. Są to m.in.:
- o przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka, o
nadanie dziecku nazwiska, o przysposobienie dziecka, o odebranie osoby
podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką (pkt. 2)
- będącego podstawą wszczęcia przez sąd postępowania z urzędu, a także od pism
składanych sądowi opiekuńczemu w wykonaniu obowiązku wynikającego z ustawy albo
nałożonego przez ten sąd (pkt. 4);
Jednocześnie
należy zaznaczyć, iż zgodnie z ust. 2. ww. regulacji nie pobiera się opłat od:
- zażalenia na postanowienie sądu, którego
przedmiotem jest odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego
zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich
odwołanie;
Strona wnosząca wniosek jest zwolniona z kosztów z mocy samego prawa (ex lege) – nie musi o to wnioskować.
Zwolnienia podmiotowe od kosztów.
Na
podstawie art. 96 KSCU nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych m.in.:
- strona
dochodząca ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych
(pkt. 1)
- strona
dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie
alimentów (pkt. 2)
Przestrogą może być art. 96 ust. 4., który mówi, że w wypadku gdy powództwo o ustalenie ojcostwa okaże się oczywiście bezzasadne, sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie może obciążyć powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy.
Wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych.
Sąd może zwolnić od kosztów sądowych w całości lub w części, jeżeli strona nie jest w stanie ich ponieść. W takim przypadku nie uiszcza ona opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa (art. 100 ust. 1 i 2 oraz art. 101 ust.1).
Osoba fizyczna składając wniosek o zwolnienie na podstawie art. 102, winna złożyć oświadczenie, z którego będzie wynikać, iż nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sporządza się je według ustalonego wzoru ( pobierz wzory ), dostępnego na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Jednakże warto zaznaczyć, że sam wniosek nie musi być sporządzony w formie pisemnej. Można go złosić również ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Gdy złożymy wniosek ustnie to oświadczenie wyżej wymienione, również może być złożone do protokołu (art. 105).
Sam wniosek (w formie pisemnej) winien spełniać warunki określone w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego tj. powinien zawierać:
-
oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron
(wraz z oznaczeniem miejsca zamieszkania), ich przedstawicieli ustawowych i
pełnomocników,
-
oznaczenie rodzaju pisma (tj. wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych),
-
osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych
okoliczności,
-
podpisy strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
-
wymienienie załączników.
Uwaga!
Oczywistym jest, że strona wnosząca wniosek winna opierać się jedynie na prawdziwych, istniejących okolicznościach które uprawniają ją do starania się o zwolnienie z kosztów sądowych. W przypadku gdy przytoczone okoliczności nie istniały lub przestały istnieć lub gdy strona uzyskała zwolnienie na podstawego świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, sąd cofa zwolnienie (co oznacza, iż zobowiązuje do uiszczenia wszystkich przepisanych opłat i zwrotu wydatków) i skazuje na grzywnę w wysokości do 1 000zł (art. 110 i 111 KSCU).
Praktyczne wskazówki:
Jeśli strona wnosi o zwolnienie z kosztów w konkretnej, już toczącej się sprawie, koniecznym jest podanie sygnatury danej sprawy (znajduje się ona na większości pism otrzymanych od sądu). Wniosek o zwolnienie, w uzasadnieniu winien zawierać argumenty podparte odpowiednimi dowodami, które uprawdopodobnią fakt, iż strona ma prawo do zwolnienia z poniesienia kosztów. Bardzo przydatne mogą okazać się wszelkie pisma dotyczące zarobków, statusu majątkowego z takich instytucji jak Gminny/Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowego Urzędu Pracy etc., dołączone do wniosku. Wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych może być zamieszczony bezpośrednio w pozwie np. o rozwód lub może być do niego załączony jako odrębne pismo.
Stan prawny na dzień: 12.04.2011
r.
Sprawdź również :
- ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
- opłaty sądowe w sprawach cywilnych
