Pracownik natomiast pozostaje w dyspozycji pracodawcy, gdy jest gotów do świadczenia pracy tzn. znajduje się w zakładzie pracy lub innym miejscu oraz pozostaje w stanie umożliwiającym podjęcie pracy i jej wykonywanie. Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy oznacza, że pracodawca może dysponować osoba pracownika, zlecając mu pracę.
Rodzaje czasu pracy
Wymiar czasu pracy oraz jego rozkład zróżnicowane są w zależności od charakteru pracy, jej uciążliwości oraz wieku zatrudnionych. Zróżnicowanie czasu pracy jest celowym działaniem ustawodawcy zmierzającym do dostosowania czasu pracy pracowników do warunków pracy i potrzeb społecznych. Podstawowe przepisu dotyczące czas pracy ogółu pracowników znajdują się w Kodeksie pracy.
Kodeks rozróżnia następujące rodzaje czasu pracy:
- podstawowy czas pracy
- przedłużony czas pracy
- skrócony czas pracy
- zadaniowy czas pracy
- przerywany czas pracy
Podstawowy czas pracy
Podstawową normą czasu pracy przewidzianą w kodeksie pracy jest czas nieprzekraczający 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy ( art. 129 KP ) Podstawowy czas pracy jest najczęściej stosowanym przez pracodawców czasem pracy.
Przedłużony czas pracy
Za przedłużony czas pracy uważa się taki stały wymiar czasu pracy, który przekracza 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Przedłużony czas pracy ma charakter wyjątkowy i dotyczy nielicznej grupy osób. Przedłużony czas pracy dotyczy pracowników zatrudnionych w ruchu ciągłym oraz pracach koniecznych dla ciągłego zaspokajania potrzeb ludności. Czas pracy w tych sytuacjach może być przedłużony do 43 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, trwającym nie dłużej niż 4 tygodnie.
Skrócony czas pracy
Ze skróconym czasem pracy mamy do czynienia zazwyczaj w przypadku określonej grupy zawodowej, której czas pracy kształtuje się poniżej ogólnej normy 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Skrócony czas pracy stosowany jest w grupach takich jak : nauczyciele, pracownicy naukowi, pracownicy służby zdrowia oraz i inne grupy zawodowe. Skrócony czas pracy obejmuje również młodocianych wieku 15-16 lat, których czas pracy wynosi 6 godzin dziennie ( art. 202 par 1 KP )
Zadaniowy czas pracy
W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 KP Zadaniowy czas pracy nie został ściśle określony godzinowo, lecz wynika z zakresu zadań, które powinny być realizowane w ciągu dnia roboczego. Zadaniowy czas pracy nie oznacza, że czas pracy pracownika jest nieograniczony. Zasadniczo czas pracy pracownika nie powinien przekraczać podstawowego wymiaru czasu pracy. Natomiast, jeżeli w wyjątkowych okolicznościach pracownik pracuje ponad podstawowy wymiar czasu pracy, wówczas nie przysługuje mu wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.
Przerywany czas pracy
Przerywany czas pracy może być wprowadzony, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. System przerywanego czasu pracy może być wprowadzony w ustalonym z góry rozkładzie przewidującym nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby. Wymiar takiej przerwy nie może trwać dłużej niż 5 godzin. Przerwa nie jest wliczana do czasu pracy. Za okres przerwy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju, a u pracodawcy będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność w zakresie rolnictwa – tylko wtedy, jeżeli wynika to z umowy o pracę.
