aszczesniak 12 lipca 2011 Kto w świetle postępowania karnego jest uznawany za świadka?

Odpowiedź na tak postawione pytania jest jedna. W każdym z tych przypadków osoba ta występuje w roli świadka i korzysta z uprawnień oraz ma obowiązki takie jak każdy inny świadek wezwany przez organ procesowy. Oczywistym jest, iż świadkiem może być tylko osoba fizyczna, bowiem może się ona stawić, zeznawać ustnie i ewentualnie złożyć przyrzeczenia. Nie jest świadkiem oskarżony. Przesłuchanie w charakterze świadka współoskarżonego jest możliwe tylko wtedy, gdy jest przesłuchiwany w sprawie wyłączonej przeciwko innemu ze współsprawców. Nie jest dopuszczalne przesłuchiwanie go w sprawie prowadzonej łącznie w stosunku do wszystkich oskarżonych, nie wyłącza tego fakt, iż niektóre zarzuty go nie dotyczą.

Obowiązki świadka

Podstawowym obowiązkiem świadka jest obowiązek świadczenia. Pozostałe obowiązki to:

• obowiązek stawiennictwa na wezwanie organu procesowego

• obowiązek pozostawania do dyspozycji organu procesowego

• obowiązek zeznawania

• obowiązek złożenia przyrzeczenia

• obowiązek zeznawania prawdy

Ważne jest, aby świadek mógł stawić się i złożyć zeznania musi być prawidłowo wezwany i pouczony. Świadek musi wiedzieć gdzie, kiedy i o której godzinie ma się stawić. Nieprawidłowe wezwanie nie może powodować dla niego negatywnych skutków. Jeżeli jednak mimo prawidłowego wezwania świadek nie stawi się w wyznaczonym miejscu i nie usprawiedliwi swojej nieobecności musi liczyć się z możliwością zastosowania wobec niego kary pieniężnej a nawet przymusowego doprowadzenia ( art. 285 k.p.k.). Świadek nie może samowolnie opuścić miejsca przesłuchania, musi pozostawać, aż do momentu zwolnienia go przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze lub sąd. Obowiązek stawiennictwa nie jest stosowany do osób chorych, kiedy ich stawienie się we wskazanym miejscu, mogłoby być połączone z niebezpieczeństwem dla nich lub dla innych osób. W takim przypadku organem uprawnionym do przesłuchania świadka w miejscu pobytu jest sędzia wyznaczony lub sąd wezwany, a nie ławnik.¹

Świadek, który stawił się musi składać zeznania. Istnieje jednak pewna grupa osób, które mają prawo uchylić się od złożenia zeznań. Nie zwalnia ich to z obowiązku stawienia się w wyznaczonym miejscu. Świadek składa zeznania pod rygorem odpowiedzialności karnej za świadczenie nieprawdy. Zeznania powinny być bez dwuznaczności oraz bez zastrzeżeń wewnętrznych.²

Czy świadek może być przesłuchany w obecności biegłego lekarza lub psychologa ?
 

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 listopada 1995r³. nie ma żadnego powodu, by świadka pytać o zgodę na obecność psychologa przy składaniu zeznań i późniejsze opiniowanie tego. Tak więc świadek może nie być świadomy tego, iż jego zeznania i zachowanie poddane są analizie. Dalej czytamy, iż zgoda świadka jest potrzebna do przeprowadzania badań. W kolejnym orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie czytamy, iż obecny przepis art. 192 § 2 k.p.k., przewiduje możliwość przesłuchania świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa jedynie wtedy, gdy istnieją wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego osoby przesłuchiwanej w tym trybie, jej stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń.⁴

Nie jest dopuszczalne przesłuchanie w charakterze świadka osoby, wobec której istnieją podstawy do przedstawienia zarzutów na zasadzie art. 313 § 1 k.p.k.( w przypadku gdy dane zebrane w wyniku śledztwa uzasadniają podejrzenie, iż osoba ta popełniła przestępstwo i mają być tej osobie przedstawione zarzuty), bowiem ma ona prawo do odmowy składania wyjaśnień.⁵

W kwestii przesłuchania przedstawicieli dyplomatycznych państw obcych, ustawa nie przewiduje możliwości zmuszenia ich do stawiennictwa i złożenia zeznań. Organ procesowy może jedynie wysłać zapytanie, czy dana osoba nie zechciałaby złożyć świadectwa, do określonej osoby za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości. Osoby te nie podlegają naszemu orzecznictwu ( immunitet dyplomatyczny), dlatego użycie jakichkolwiek rygorów wobec nich jest niedopuszczalne.

Na wartość zeznań świadków nie mogą wpływać nałogi, np. narkotyki, alkohol itd. Zeznania te muszą podlegać takiej samej ocenie, jak wszystkie dowody zgromadzone i uzyskane w postępowaniu karnym. W myśl obowiązujących przepisów KPK każdy bowiem dowód wymaga oceny i analizy, a o jego wartości można wypowiadać się dopiero po powiązaniu jego treści z treścią i wymową innych dowodów. Niedopuszczalnym jest twierdzenie o mniejszej wartości, czy nawet bezwartościowości dowodu tylko dlatego, że pochodzi on od osób dotkniętych np. nałogiem narkomanii, alkoholizmu czy innym. Pewne specyficzne okoliczności wiążące się z określonymi cechami, czy przypadłościami danego świadka, sąd musi natomiast zawsze mieć w polu widzenia przy dokonywaniu ocen.⁶

Prawa przysługujące świadkowi:

• zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania

• utajniania danych umożliwiających poznanie tożsamości świadka

• domagania się wyłączenia jawności rozprawy

• przesłuchania świadka w miejscu pobytu

• prawo osoby najbliższej do odmowy zeznań

• uchylania się od odpowiedzi na pytania, jeżeli odpowiedź mogłaby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność karną

• domagania się zwolnienia od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie, jeżeli świadek pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

• zwrotu poniesionych wydatków z powodu stawiennictwa

• wynagrodzenia za stracony zarobek.