redakcja 21 grudnia 2010 Nadzór na OFE - środki nadzoru nad funduszami.

Należało zapewnić bezpieczeństwo dla gromadzonych środków i członków funduszy a także uzyskać właściwą stopę zwrotu środków będących w dyspozycji OFE. Nadzorcza rola państwa wg. K Peter`a wynika z dwóch głównych przesłanek: społecznej i ekonomicznej

Gdy mówimy o przesłance społecznej, K. Peter uważa, iż z uwagi na fakt, że zapewnienie bezpieczeństwa środków gromadzonych na cele emerytalne jest wymogiem stawianym na równi z zapewnieniem podstawowej opieki zdrowotnej czy opieki społecznej. Społeczne przesłanki zostają spotęgowane w sytuacji, gdy państwo nakłada na swoich obywateli obowiązek gromadzenia środków przeznaczonych na cele nazwane w określonych instytucjach. Zaś przesłankę ekonomiczną najprościej można porównać z gromadzeniem środków pieniężnych na cele emerytalne. Pieniądze odprowadzane są do funduszy "przed opodatkowaniem" - a więc opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają dopiero w momencie wypłaty tych środków.[1]

Z punktu widzenia budżetu państwa oznacza to odroczenie wpływów przeciętnie o kilkadziesiąt lat. Dlatego ważnym dla państwa jest, aby środki lokowane w funduszach było odpowiednio zabezpieczone i maksymalnie powiększane. Zainteresowanie państwa sposobem realizacji polityki inwestycyjnej funduszy dodatkowo uzasadnia fakt, że lokowane środki mogą stymulować rozwój gospodarczy kraju. [2]

Historia światowa pokazuję jednak, że aby nadzór był efektywny musi być realizowany przez wyspecjalizowany organ. Tak też postąpił polski ustawodawca powołując samodzielny organ.[3]

Powierzono nadzór nad działalnością funduszy emerytalnych organowi administracji rządowej, który funkcjonował do 2 kwietnia 2002 pod nazwą Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi, a od 2 kwietnia 2002 jest to Komisja Nadzoru Finansowego.[4]

Komisja sprawuje nadzór nad  funduszami emerytalnymi i pracowniczymi programami emerytalnymi, ponadto czuwa nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego i nadzór uzupełniający. Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku, jego trwałość, bezpieczeństwo oraz przejrzystość. Dodatkowo ma on zapewnić ochronę interesów uczestników tego rynku, poprzez spełnianie celów określonych w ustawach.[5] Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM, któremu Komisja bezpośrednio podlega. [6]

Spotykamy się z nadzorem ubezpieczeniowym i emerytalnym, którym objęta jest działalność:

1) ubezpieczeniowa, o której mowa w przepisach o działalności ubezpieczeniowej;

2) w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, o której mowa w przepisach o pośrednictwie ubezpieczeniowym;

3) w zakresie funduszy emerytalnych, o której mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

4) w zakresie pracowniczych programów emerytalnych, o której mowa w przepisach o pracowniczych programach emerytalnych.

Celem takiego nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych, uczestników pracowniczych programów emerytalnych, osób, które otrzymują emeryturę kapitałową a także osób przez nich uposażonych.[7]

Środki nadzoru

Podczas wykonywania swoich funkcji KNF może zauważyć naruszenie przepisów przez towarzystwa emerytalne. Może wtedy nałożyć sankcje. Gdy naruszenie jest niewielkie Komisja sporządza jedynie protokół pokontrolny, nie nakłada kary. Informuję kontrolowany podmiot o nieprawidłowościach i wyznacza odpowiedni termin do ich usunięcia. Gdy nieprawidłowości nie zostaną usunięte w terminie nakłada karę pieniężną w wysokości do 500 tyś zł. W przypadku, gdy naruszenie przepisów jest szczególnie rażące Komisja może nałożyć karę bezpośrednio po ich stwierdzeniu.[8]

Gdy osoba używa w nazwie (firmie) lub do określenia prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej albo w reklamie określeń „otwarty fundusz emerytalny”, „powszechne towarzystwo emerytalne” podlega grzywnie do 1 mln. zł. lub karze pozbawienia wolności do lat 2. Natomiast, gdy osoba bez wymaganego zezwolenie prowadzi działalność w zakresie tworzenie i zarządzania funduszem podlega karze grzywny w wysokości do 5 mln lub karze pozbawienia wolności do lat 5.[9] Ustawa wymienia również wiele innych przepisów, za które grożą kary pieniężne bądź kara pozbawienia wolności. KNF może wydać również decyzję o cofnięciu zezwolenia na utworzenie towarzystwa, jeżeli stwierdzi, że fundusz lub towarzystwo rażąco lub uporczywie narusza przepisy ustawy, statutu funduszu lub towarzystwa, albo prowadzi działalność rażąco naruszając interes członków funduszu.[10] Jest to najdalej idąca sankcja ze strony organu nadzoru, uniemożliwia dalsze prowadzenie towarzystwa. Zanim jednak cofnie zezwolenie, może najpierw wezwać fundusz, którym zarządza dane towarzystwo, aby w wyznaczonym terminie doprowadziło swoją działalność do stanu zgodnego z prawem.

Cofnięcie zezwolenia jest decyzją administracyjną. Z racji tego, że jest to środek ostateczny i jego zastosowanie uniemożliwia dalsze funkcjonowanie towarzystwa, dlatego możliwe jest wniesienie skargi na decyzję o cofnięciu zezwolenie. Taką decyzję kieruję się do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez towarzystwo, które w ten sposób może korzystać ze swego prawa do obrony. Zgodnie z art. 33 ust.2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym skargę, o której mowa może wnieść każdy, kto ma w tym interes prawny.[11]  Jest to, zatem prawo zarówno samego funduszu, jak i każdego jego członka, jeśli fundusz narusza ich interes bądź działa niezgodnie z literą prawa. Skargę na fundusz może wnieść także osoba, która była uprzednio jego członkiem w okresie 6 miesięcy poprzedzających wniesienie skargi.[12]