Przepis ten, nie wyklucza jednak możliwości ustanowienia przez ustawodawstwo krajowe określonych przesłanek oraz wymagań formalnych[1] warunkujących dopuszczenie nowego podmiotu do obrotu prawnego. Wymagania te w zależności od systemu normatywnego danego państwa mogą przybrać formę fakultatywną ( notyfikacja ) bądź obligatoryjną.
Istotą notyfikacji jest dobrowolne zgłoszenie przez założycieli takiej organizacji do odpowiedniej ewidencji prowadzonej przez organy władzy lub administracji. W wyniku takiego działania zgłoszona organizacja zazwyczaj uzyskuje uprzywilejowaną pozycję w zakresie swojej działalności. System obligatoryjny opiera się natomiast na obowiązkowym zgłoszeniu nowej organizacji we właściwej ewidencji. W zależności od podmiotu dokonującego rejestracji wyróżnić możemy: model administracyjny, sądowo-administracyjny, sądowy. Polski model oparty został na obligatoryjnej[2] sądowej procedurze rejestrowej, w której to rejestracja odbywa się w toku instancji sądowych sprawowanych przez sądy rejestrowe. Kontrola sądowa wniosku o rejestrację ograniczona jest jedynie do formalnych przesłanek takich jak: sprawdzenie czy inicjatywa pochodzi, od co najmniej 10 uprawnionych osób oraz sprawdzenie czy statut zawiera enumeratywnie wymienione w art. 13 ustawy o związkach zawodowych postanowienia. Niezachowanie w/w wymogów może się stać przyczyną odmowy rejestracji związku co potwierdził Sąd Najwyższy ( Postanowienie SN z 12 września 1991r. I PRZ 3/91, OSP 1992/5 poz. 119 ) Zgodnie z postanowieniem SN z 10.11.1980r. ( I PR 82/80 ) sąd rejestrowy nie ma kompetencji do wprowadzania zmian w statucie.
Związek zawodowy nabywa osobowość prawną z dniem zarejestrowania w sądzie. Od tego momentu staje się on pełnoprawnym podmiotem praw i obowiązków, któremu przysługują określone uprawnienia służące realizacji celów, w jakim powstał.
Podmiotowość związku zawodowego oparta jest na konstrukcji osobowości prawnej. Osobowość prawna definiowana jest jako przyznana przepisami prawa możliwość bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Na pojęcie podmiotowości prawnej składa się zarówno zdolność prawna ( zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków ) jak i zdolność do czynności prawnej ( zdolność składania oświadczeń woli, które wywołują określone prawem skutki ) Art.15 ZwZawU wskazuje, że zarówno związki zawodowe jak również podmioty wskazane w art. 38 ( federacje, konfederacje i ogólnokrajowe związki zawodowe ) nabywają osobowość prawną z chwila zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym.[3] Przewidziane przez nasze ustawodawstwo procedury rejestrowe dotyczące związków zawodowych wprowadzone zostały w celu zagwarantowania pewności w stosunkach pracy.[4]
Nabycie osobowości prawnej przez związek zawodowy potraktowane zostały dość liberalnie na gruncie naszego ustawodawstwa, zważywszy na fakt, że kontrola sądowa wniosku jest ograniczona i sprowadza się jedynie do sprawdzenia przesłanek czysto formalnych takich jak : sprawdzenie czy inicjatywa pochodzi od co najmniej 10 uprawnionych osób oraz sprawdzenie czy statut zawiera enumeratywnie wymienione w art. 13 ZwZawU postanowienia.
Wąski zakres kontroli sądu nie godzi bezpośrednio w dyrektywę sformułowaną w art. 2 konwencji MOP nr 87, gdyż do powstania związku zawodowego nie jest potrzebne wyrażenie uprzedniej zgody przez jakikolwiek organ państwa a jedynie potwierdzenie spełnienia przesłanek formalnych. Ta forma kontroli ma charakter kontroli prawnej, opierającej się tylko i wyłącznie na prawnych kryteriach. Polskiemu ustawodawstwu nieznana jest forma kontroli celowościowej[5], w której to sąd rejestrowy mógłby zakwestionować celowość utworzenia związku zawodowego.
Wpis związku do KRS następuje na podstawie postanowienia, które to zgodnie z art. 694? § 1 i 2 KPC jest skuteczne i wykonalne z chwilą wydania. Następstwem rejestracji zgodnie z art. 15 ZwZawU jest nabycie przez związek zawodowy i jego jednostki organizacyjne osobowości prawnej. Z dniem dokonania wpisu do księgi rejestrowej związek zawodowy uzyskuje zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Nabycie zdolności do czynności prawnej umożliwia związkowi samodzielne nabywanie praw i zaciąganie zobowiązań.
