Przeszukanie to wykrywcza czynność dowodowa będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne wkroczenie w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej i nienaruszalności mieszkania [1]. Instytucja ta, uregulowana w rozdziale 25 Kodeksu postępowania karnego [2], może być zastosowana nie tylko wobec osoby podejrzanej ale również podejrzanego i oskarżonego.
Polega ona na przeszukaniu pomieszczeń, środków
transportu lub miejsc otwartych czy też osoby, jej odzieży i
podręcznych przedmiotów, a organy, które dokonują tej
czynności musza mieć na względzie, że może nastąpić ona
jedynie wtedy, gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia,
że osoba podejrzana lub wskazane rzeczy znajdują się w miejscu
przeszukiwanym (art. 219 § 1 i § 2).
UWAGA:
Nie należy mylić przeszukania z kontrolą
osobistą lub przeglądaniem bagaży i sprawdzaniem ładunku, które
odbywa się na podstawie przepisów ustawy o Policji, ABW, AW
etc. (działania operacyjne). Tychże czynności dokonuje się w
razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu
zabronionego pod groźbą kary (ustawa o Policji i ABW) lub
uzasadnionego podejrzenia przestępstwa (CBA) i są regulowane innymi
przepisami.
Kto
dokonuje przeszukania ?
Zgodnie z art. 220. § 1. k.p.k., przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie - także inny organ (np. organy finansowe w sprawach o czyny skarbowe z Kodeksu karnego skarbowego).
Czy
wymagane jest postanowienie sądu ?
Niekoniecznie. Co do zasady postanowienie sądu lub
prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma
być przeprowadzone, lecz w wypadkach nie cierpiących zwłoki,
jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać
wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika
swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca
się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie
przeszukania.
UWAGA: Postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia przeszukania doręcza się
osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni
jedynie na
żądanie,
zgłoszone
do protokołu.
O
prawie takim każdy powinien być pouczony (art. 220 § 2.
i
§ 3 k.p.k.).
Przeszukanie
w porze nocnej. Możliwe ?
Tak. Co do zasady przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki (za porę nocną uważa się czas od godz. 22 do 6). Przeszukanie, które rozpocznie się za dnia można prowadzić dalej mimo nastania pory nocnej. Ograniczenia te nie mają zastosowania podczas przeszukiwania lokali służących do przechowywania przedmiotów lub też lokale dostępne dla nieokreślonej liczby osób (np. dworce; art. 221 § 1.§ 2 i § 3 k.p.k.).
Czy
przeszukiwać może jedynie osoba o tej samej płci ?
W razie możności, przeszukania osoby lub odzieży
winna dokonywać osoba tej samej płci. Mogą zdarzyć się sytuacje
gdy nie będzie to możliwe.
UWAGA: Ograniczenie to nie ma zastosowania do przedmiotów podręcznych osoby tj. torebek, walizek, teczek etc.
Tryb
przeprowadzenia przeszukania.
W pierwszej kolejności, organ chcący dokonać
czynności przeszukania, ma obowiązek zawiadomić o jego celu oraz
wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów. Każdy
przeszukiwany ma prawo być obecny podczas dokonywania tej czynności
oraz wskazać inną osobę, która ma uczestniczyć jako
obserwator (np. kolega), jeśli nie uniemożliwia to przeszukania
albo nie utrudnia go w istotny sposób (takim utrudnieniem jest
np. wskazanie osoby zamieszkałej w innej miejscowości).
UWAGA: Organ ma prawo przeszukać pomieszczenia gdy na miejscu nie ma gospodarza lokalu – w takim przypadku przywołuje przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.
Przypisy :
[1] J. Tylman, T. Grzegorczyk, „Polskie postępowanie karne”, Warszawa 2009, Nb 1211
[2] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. nr 89 poz. 555 z późn. zm.)
