chilli 26 czerwca 2012 Wynalazki biotechnologiczne

W obowiązującej ustawie Prawo własności przemysłowej z 30 czerwca 2000 roku (dalej - pwp) w rozdziale o tytule "przepisy szczególne  dotyczące wynalazków biotechnologicznych" zdefiniowano pojęcie wynalazku biotechnologicznego. Stosowanie do postanowień art. 93¹ pkt 1 pwp za wynalazek biotechnologiczny uważa się wynalazek w rozumieniu art. 24 ustawy, dotyczący wytworu składającego się z materiału biologicznego lub zawierającego taki materiał albo sposobu, za pomocą którego materiał biologiczny jest wytwarzany, przetwarzany lub wykorzystywany". Ergo, możliwe jest opatentowanie tego typu wynalazków w trzech kategoriach, a mianowicie -  wytworu, sposobu i zastosowania. Mając na względzie taką definicje należy przyjąć, że jej fundamentem jest sprecyzowanie czym jest materiał biologiczny? I tak zgodnie art. 93¹ pkt 2 pwp za materiał biologiczny uważa się materiał zawierający informacje genetyczną i zdolny do samoreprodukcji albo nadający się do reprodukcji w systemie biologicznym.

W myśl art. 93¹ ust.1 pwp, za wynalazki biotechnologiczne, na które mogą być udzielane patenty, uważa sie w szczególności wynalazki:

a) stanowiące materiał biologiczny, który jest wyizolowany ze swojego naturalnego środowiska lub wytworzony sposobem technicznym, nawet jeżeli poprzednio występował w naturze,

b) stanowiące element wyizolowany z ciała ludzkiego lub w inny sposób wytworzony sposobem technicznym, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu, nawet jeżeli budowa tego elementu jest identyczna z budową elementu naturalnego,

c) dotyczące roślin lub zwierząt, jeżeli możliwości techniczne stosowania wynalazku nie ograniczają sie do szczególnej odmiany roślin lub rasy zwierząt.

Jak wynika z powyższego przedmiotem tego typu wynalazków mogą być przedmioty występujące już w naturze. W konsekwencji tego zaciera się granica między wynalazkami a odkryciami, które zgodnie z polskim prawem nie mogą być objęte ochroną patentową[1]. Jednakże chemiczne i biologiczne wytwory podlegają opatentowaniu, jeśli dzięki ludzkiej działalności intelektualnej uzyskają formę, w jakiej nie występuje w stanie naturalnym[2]. Należy jednak podkreślić, że  nie ma możliwości opatentowania "dziko żyjących organizmów"[3].

Ustawa zawiera również zakazy udzielania patentów na określone wynalazki biotechnologiczne. Co istotne, wskazanie to nie ma charakteru katalogu zamkniętego - jest to jedynie przykładowe wyliczenie.  Zgodnie z art. 29 ust.1 pkt 1 pwp patentów nie udziela się na wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Zakres ten rozszerza, w odniesieniu do wynalazków biotechnologicznych, art. 93³ ust.2 pwp wskazujący również na moralność publiczną jako kolejną podstawę do odmowy udzielenia patentu. Nadto przepis ten w dalszej części wskazuje wprost jakie rozwiązania nie podlegają opatentowaniu:

1. sposoby klonowania ludzi
2. sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka,
3. stosowanie embrionów ludzkich do celów przemysłowych lub handlowych
4. sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą powodować u nich cierpienia, nie przynosząc żadnych istotnych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, oraz zwierzęta będące wynikiem  zastosowania takich sposobów.

Niewątpliwie trzy pierwsze punkty dotyczą wynalazków mających za przedmiot oddziaływanie na istotę ludzką lub też jej wykorzystanie. Czwarty dotyczy zwierząt - zarówno produktów, jaki i sposobów działania[4]. Art. 93³ wskazuje zatem  jakie wynalazki biotechnologiczne nie mogą być objęte ochroną patentową, jednakże nie jest to tożsame z zakazem ich dokonywania[5].