redaktor 20 listopada 2011 Powstrzymanie się od wykonywania pracy

Jest to prawo pracownika wynikające z  art.210 par.1 Kodeksu pracy (dalej: K.p.). Potwierdza je  wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2000 r., I PKN 619/99, OSNP 2001 r. nr 20, poz. 610 (obowiązujący): ”Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bhp nie stanowi naruszenia obowiązku świadczenia pracy tylko wtedy, gdy pracownik zawiadomił o tym niezwłocznie przełożonego (art. 210 par. 1 K.p)".

Z jego uzasadnienia wynika:

„(…) Wykonywanie pracy stanowi wszak przedmiot głównego zobowiązania pracownika, objętego treścią stosunku pracy (art. 22 k.p.). Obowiązek należytego wykonywania pracy opisany został ogólnie w art. 100 par. 1 i par. 2 pkt 1 i 2 k.p. Konkretyzują go przepisy poszczególnych działów prawa pracy (np. o czasie pracy, bezpieczeństwie i higienie pracy), a także umowa o pracę i polecenia przełożonych. Powstrzymanie się od wykonywania pracy bez usprawiedliwienia lub zgody pracodawcy uchybia temu obowiązkowi”.

Zobaczmy przykłady

1. Niezabezpieczona praca na wysokości
2. Niesprawny sprzęt lub narzędzie pracy
3. Uszkodzone gniazdka elektryczne
4. Niewłaściwe zabezpieczenie miejsca pracy
5. Brak wymaganych środków ochrony indywidualnej

 Ważne!

Warunki odmowy wykonania pracy podane w art.210 par.1 K.p. muszą być spełnione łącznie ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2006 r., I PK 191/05, OSNP 2007 nr 9-10 poz. 128 - obowiązujący).

Nie dla wszystkich pracowników istnieje prawo do odmowy

Z prawa do powstrzymywania się od wykonywania pracy nie mogą  korzystać  pracownicy, których obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Należą do nich: pracownicy służby zdrowia pracujący na stanowiskach medycznych, pracownicy ochrony osób lub ochrony mienia, ratownicy (górscy, górniczy, morscy), pracownicy straży granicznej, funkcjonariusze policji, funkcjonariusze straży pożarnej.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Personelowi lekarsko-pielęgniarskiemu w zakresie obowiązków pracowniczych nie przysługuje uprawnienie do powstrzymania się od wykonywania pracy niebezpiecznej (art. 210 par. 5 w związku z art. 210 par.1 k.p.). Takie jest stanowisko Sądu Najwyższego w obowiązującym wyroku z dnia 15 maja 2001 II UKN 395/00,( OSNP 2003 nr 3, poz.70), które potwierdza treść art.210 par.1 i par.5 K.p.

Oddalenie się z miejsca zagrożenia

Pracownik może oddalić się z miejsca wykonywania pracy, jeżeli powstrzymanie się od jej wykonywania pracy nie usuwa  realnego zagrożenia życia lub zdrowia i bezpośredni przełożony  został o tym  niezwłocznie zawiadomiony. W tej sytuacji zachowuje on  prawo do wynagrodzenia (art.210 par. 3 K.p.).Wynagrodzenie obliczane jest zgodnie z przepisem par. 5 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289 z późn. zm.).

Okoliczności wyjątkowe

Pracownik może również po zawiadomieniu  przełożonego powstrzymać się od  wykonywania pracy z powodu swojej niedyspozycji oraz przekonania o tym, że jej wykonanie nie zapewnia  bezpieczeństwa  i powoduje zagrożenie dla innych osób. Są to okoliczności wyjątkowe na które zezwala na to ustawodawca w art.210 par. 4 K.p. Chodzi w tym przypadku o pracę do której wykonywania wymagana jest  szczególna sprawność psychofizyczna Wykaz niniejszych prac zawiera załącznik do Rozporządzenia  Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. z 1996r., nr 62, poz. 287).

Są to między innymi:

1. Prace przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowany
2. Prace przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych
3. Prace przy obsłudze układnic magazynowych
4. Prace przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych
5. Prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych
6. Prace przy obsłudze urządzeń mechanicznych, związanych z czynnościami wyburzeniowymi
7. Prace nastawniczego, ustawiacza i manewrowego na kolei i na zakładowych bocznicach kolejowych oraz prace dyżurnego ruchu na kolei
8. Prace kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów
9. Prace przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych
10. Prace przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć
11. Prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu dozorowi technicznemu
12. Prace maszynisty maszyn wyciągowych, sygnalisty szybowego, operatora samojezdnych maszyn przodkowych, operatora pojazdów pozaprzodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, maszynisty lokomotyw pod ziemią, rewidenta urządzeń wyciągowych - w podziemnych zakładach górniczych
13. Prace maszynisty wiertniczego i operatora maszyn podstawowych - w odkrywkowych zakładach górniczych.

Ważne!

Decyzją pracownika o powstrzymaniu się od pracy powodu  jego stanu psychofizycznego nie wymaga żadnego potwierdzenia przez lekarza medycyny pracy. Odmowa wykonania  pracy w warunkach podanych w art.210 par. 4 nie uprawnia pracownika do otrzymania wynagrodzenia. W tym dniu pracodawca może mu powierzyć wykonywanie innej pracy.

Podstawa prawna:

- art.15 K.p.;

- art.207 par.1 K.p.;

- art. 210 K.p.

- par. 5 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289 z późn. zm.);

- Rozporządzenie  Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja  1996 r. w sprawie rodzajów pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. z 1996r., nr 62, poz. 287)

- wyrok SN z dnia 9 maja 2000 r., I PKN 619/99, (OSNP 2001 r. nr 20, poz. 610);

- wyroku SN z dnia 15 maja 2001r.  II UKN 395/00,( OSNP 2003 nr 3, poz.70)

Orzecznictwo uzupełniające Sądu Najwyższego

Wyrok z dnia 11 maja 2006 r. I PK 191/05 , (OSNP 2007, nr 9-10,poz. 128 ): „Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy tylko w przypadku łącznego wystąpienia przesłanek określonych w art. 210 par. 1 k.p. (warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika)".

Stan prawny na 20 listopada 2011 roku