Kiedy należy powiadomić pracodawcę o ciąży?
Przepisy Kodeksu pracy (dalej: K.p.) nie podają terminu do kiedy pracownica może powiadomić pracodawcę o tym, że jest w ciąży. W świetle artykułu 185 par. 1 K.p. stan ciąży powinien być stwierdzony zawsze świadectwem lekarskim. Pracownica może go przedłożyć będąc przykładowo w drugim miesiącu ciąży. Jest to jej decyzja, ponieważ ochrona trwałości stosunku pracy ma miejsce dopiero jak powiadomiony o tym zostanie pracodawca.
Dla kogo ochrona prawna
Zakaz wypowiadania i rozwiązywania umowy o którym mowa w art. 177 par. 1 K.p. dotyczy kobiet realizujących stosunek pracy (wymiar czasu pracy nie ma znaczenia), w tym również w ramach umowy o pracę nakładczą. W przepisie par. 7 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą ( Dz.U.z 1976 r. nr 3, poz.19 ze zm. ) czytamy: „Nakładca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy zawartej na czas nie określony w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego kobiety wykonującej pracę nakładczą, (...)”.
Co istotne, ochrona prawna nie dotyczy osób zatrudnionych na umowy cywilnoprawne, np. umowę zlecenia, umowę o dzieło, umowę agencyjną. Do tychże umów nie stosuje się przepisów Działu ósmego Kodeksu pracy, który dotyczy uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem. Regulacja zatrudnienia cywilnoprawnego uregulowana została w Kodeksie cywilnym.
Sprawdż:
Czy umowa zlecenia przedłużana jest do dnia porodu?
Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu
Ochrona, która wynika z przepisu art. 177 par. 1 K.p. obejmuje również przedłużenie terminowej umowy o pracę do dnia porodu. Zapewnia to ustawodawca w art. 177 par. 3 K.p. : „Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu”.
Miesiąc ciąży nie jest tożsamy z miesiącem kalendarzowym. Wskazał to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2002 r., I PK 33/02 (OSNP z 2004 r. nr 12, poz. 204) : ”Termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 § 3 k.p.), oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni)”.
W jego uzasadnieniu Sąd wskazał : "(...) Stosownie do aktualnej wiedzy medycznej, stan zaawansowania ciąży liczy się zasadniczo i precyzyjnie w tygodniach, a według tej metody liczenia ciąża trwa 40 tygodni, czyli 280 dni kalendarzowych. Warto zauważyć, że taka liczba nieprzerwanych dni nie daje się przeliczyć na zamkniętą ilość pełnych miesięcy kalendarzowych, a jedynie na dziesięć pełnych miesięcy księżycowych, liczonych po 28 nieprzerwanych dni kalendarzowych, obejmujących po cztery tygodnie. Oznacza to, iż taki wynik obliczeń, począwszy od konwencjonalnie (medycznie) ustalonej daty poczęcia, nie jest obarczony żadnym błędem w odniesieniu do rozumienia i liczenia fizjologicznego stanu ciąży tylko w zamkniętych miesiącach księżycowych, a nie w miesiącach liczonych ściśle wedle zasad Kodeksu cywilnego. Względy te powodują, że upływ trzeciego miesiąca ciąży, o którym stanowi art. 177 § 3 k.p., następuje z upływem trzech miesięcy księżycowych, które obejmują trzy 4-tygodniowe lub trzy 28-dniowe okresy trwania ciąży, (...). (...) Pozwala to wyrazić stanowisko, że odpowiednie stosowanie art. 112 k.c. w związku z art. 300 k.p., tj. w sposób niesprzeczny z konstytucyjną zasadą ochrony macierzyństwa oraz zasadą prawa pracy wzmożonej ochrony pracownic ciężarnych, do określenia terminu upływu trzeciego miesiąca ciąży, o którym stanowi art. 177 § 3 k.p., wymaga jednolitego obliczania stanu ciąży w równej miary miesiącach księżycowych.”
Przedłużenie umowy o pracę na czas określony z mocy prawa do dnia porodu ma miejsce wtedy, gdyw chwili jej ustawowego rozwiązania tj. w wyniku upływu terminu, na który została zawarta umowa o pracę pracownica jest powyżej trzeciego miesiąca ciąży. Zgodnie z kierunkiem powyższego wyroku Sądu Najwyższego nastąpi to po 12 tygodniu ciąży.
Przykład:
Pani Maria jest zatrudniona na umowę o pracę, na czas określony od 1 stycznia 2010 roku do 28 lutego 2011 roku. Zaświadczenie o 8 - tygodniowej ciąży pani Maria przedłożyła pracodawcy w dniu 20 grudnia bieżącego roku. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek przedłużyć jej dotychczasową umowę do dnia porodu.
Przedłużenie do dnia porodu umowy o pracę w celu nauki zawodu
Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu ma zastosowanie również w przypadku pracownic młodocianych zatrudnionychna czas określonyw celu przygotowania zawodowego. Zgodnie z par. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania - Dz.U. z 1996 r. nr 60, nr 278 (dalej: rozporządzenie) pracodawca jest obowiązany zawrzeć z młodocianym na piśmie umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, stosownie do przepisów art. 195 par. 1 Kodeksu pracy. Powyższe rozporządzenie w swojej treści nie zawiera osobnych uregulowań co do ochrony młodocianych pracownic będących w ciąży. Stosowany jest tutaj przepis art. 177 par. 3 K.p.
Gdy młodociana pracownica przedstawi zaświadczenie o stanie ciąży, a rozwiązanie jej umowy miałoby zakończyć siępo upływie trzeciego miesiąca ciąży, wtedy pracodawca ma obowiązek przedłużenia jej dotychczasowej umowy do dnia porodu.
Procedura
Przedłużenie umowy do dnia porodu nie jest kolejną zawieraną nową umową o pracę. W dalszym ciągu jest to dotychczasowa umowa z przedłużonym okresem jej zakończenia. Pracodawca może formalnie poinformować o tym pracownicę na piśmie.
Z dniem porodu umowa ta rozwiązuje się. Na świadectwie pracy jako podstawę prawną jej rozwiązania pracodawca wpisuje art. 30 par. 1 pkt 4 K.p. w powiązaniu z art. 177 par. 3 K.p. Pracownicy przysługuje wtedy zasiłek macierzyński wypłacany przez właściwy ze względu na jej miejsce zamieszkania oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 30 ust. 4 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512). Na podstawie art. 29 ust. 5 niniejszej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzynskiego (art. 180 par. 1 K.p.), okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego ( art. 182[1] K.p.).
Kiedy terminowa umowa o pracę niezostanie samoistnie przedłużona do dnia porodu ?
Przepis zawarty w art. 177 par. 3 K.p. nie ma zastosowania do pracownic, które są zatrudnione:
1) na umowę o pracę na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca;
2) na umowę o pracę w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
3) lub mają umowy o pracę na czas określony albo na czas wykonania określonej pracy z tym, że rozwiążą się one przed upływem trzeciego miesiąca ich ciąży.
Przykład:
Pani Ewa posiadała umowę terminową od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku. Pracownica ta dowiedziała się z początkiem grudnia, że jest w 6 tygodniu ciąży. Pracodawca nie musiał przedłużać jej umowy o pracę do dnia porodu, ponieważ w chwili zakończenia stosunku pracy nie minie 12 tydzień ciąży.
Podstawa prawna:
- art. 177 par. 1 - 3[1], art. 185 par. 1 Kodeksu pracy.;
- par. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. z 1996 r. nr 60, nr 278);
- wyrok SN z dnia 5 grudnia 2002 r., I PK 33/02 (OSNP z 2004 r. nr 12, poz. 204)
Stan prawny na 26 grudnia 2012 roku