mariusz.szaszor 15 listopada 2010 Kontrowersje związane z uzyskaniem osobowości prawnej przez związek zawodowy.

Problem, jakim zainteresowała się doktryna dotyczył możliwości występowania związku zawodowego jako podmiotu zbiorowego prawa pracy przed zarejestrowaniem. Zagadnienie to wywołało pojawienie się w tej kwestii co najmniej dwóch a wg niektórych[1] trzech odmiennych stanowisk. Wątpliwości wynikają bezpośrednio ze sformułowania przez ustawodawcę art. 12 ZwZawU. Przepis ten wskazuje, że „związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu…” Takie sformułowanie przepisu wywołało rozbieżności[2], co do poglądów dotyczących momentu powstania związku zawodowego oraz możliwości rozpoczęcia przez niego faktycznej działalności. Rozbieżności poglądów dotyczą także charakteru prawnego wpisu do KRS. Wątpliwości budzi wola ustawodawcy do jednoczesnego uszanowania woli założycieli oraz ustanowienia kontroli legalności związku przed dopuszczeniem go do działania.

Wg mnie uzasadnione wydaje się twierdzenie, o tym, że związek zawodowy nabywa prawo do działania dopiero z chwilą rejestracji[3] a dokładnie z dniem wydania konstytutywnego postanowienia o wpisie do KRS. Założenie to zostało potwierdzone przez SN w orzeczeniu z 16 stycznia 1996r. ( I PRN 85/95, OSNAPiUS 1997, z.1, poz.9 ) W uzasadnieniu cytowanego orzeczenia SN wskazał, że tworzenie związku zawodowego odbywa się etapami. Jednym z takich etapów jest podjęcie uchwały o powstaniu związku zawodowego ( art. 12 ZwZawU ), natomiast byt prawny związku i działalność rozpoczyna się w dniu jego rejestracji. Pogląd ten podziela K. Korzan, który stwierdza, że związek zawodowy dopiero w chwilą konstytutywnego wpisu do rejestru nabywa uprawnienia do legalnego wykonywania zadań określonych w statucie.[4] Wskazać również należy, że związek zawodowy w okresie przed rejestracją nie posiada wyodrębnionych we właściwym trybie organów statutowych zdolnych do nabywania praw i zaciągania zobowiązań w imieniu związku.

Wprawdzie związek zawodowy powstaje z mocy uchwały założycielskiej aczkolwiek funkcjonuje on warunkowo, warunkiem w tym przypadku jest 30 dniowy termin przyznany komitetowi założycielskiemu na złożeniu wniosku o jego rejestrację. Zrzeszenie, które nie uzyska rejestracji w określonym 30-dniowym terminie, jest traktowane jako nie istniejące prawnie, ponieważ uchwała o jego założeniu traci moc ex lege.[5] Taki sam skutek wywołuje nieuzupełnienie braków formalnych zwróconego przez sąd rejestrowy wniosku. Z. Hajn podkreśla ponadto, że wskutek rejestracji związek zawodowy nabywa zarówno osobowość prawną jak również prawo do działania.[6]

W okresie przed rejestracją komitet jest organem tymczasowo zarządzającym sprawami związku[7] oraz uprawnionym do jego reprezentowania, co potwierdził SN w orzeczeniu z 16 stycznia 1996r. I PRN 85/95 ( OSNAPiUS 1997, z.1, poz.9 ) W ustawie ZwZawU nie znajdujemy ponadto przepisu, który to dawałby skuteczne uprawnienia do zaciągania przez komitet założycielski zobowiązań. Komitet założycielski powinien ograniczyć się do zarządzania sprawami wewnętrznymi związku ukierunkowanymi tylko i wyłącznie na rejestrację związku zawodowego ( uchwalenie statutu, złożenie wniosku o rejestrację ). W celu wypełnienia podstawowego obowiązku, jakim jest rejestracja związku, ustawodawca wyposażył komitet założycielski w zdolność sądową, ze wszystkimi uprawnieniami procesowymi.

Dopuszczenie do obrotu prawnego podmiotów, których istnienie nie jest przesądzone nie byłoby rozwiązaniem pożądanym. Takie rozwiązanie doprowadziłoby do postania sytuacji, w której działałyby dwa rodzaje związków: zarejestrowane i niezarejestrowane. Słusznie podnosi się w literaturze, że działanie związku zawodowego niezarejestrowanego pozbawiłoby w dużej mierze znaczenia przepisy rejestrowe oraz te regulujące zasady tworzenia związków[8] oraz mogłoby stworzyć zagrożenie różnego rodzaju nadużyciami, głównie natury finansowej. Poparcie tezy o konstytutywnym charakterze wpisu do KRS znajdujemy również u W. Masewicza, który słusznie zauważył, że reżim prawny ukształtowany przez ustawę o ZwZawU umożliwił działanie dwóch kategorii związków zawodowych: zarejestrowanych i niezarejestrowanych[9]. W odniesieniu do związków niezarejestrowanych W. Masewicz wskazuje, że nie mogą one korzystać z uprawnień zastrzeżonych tylko i wyłącznie dla związków zarejestrowanych.

Odmienny pogląd oparty na literalnym brzmieniu art.12 ust 1 ZwZawU wskazuje na założenie, że związek zawodowy może działać przed zarejestrowaniem.[10] Uchwała założycielska jest w tej koncepcji źródłem zarówno powstania jak i rozpoczęcia działalności przez związek.[11] Stanowisko to odrzuca konstytutywny charakter postanowienia o nadaniu bytu prawnego związkowi. W. Sanetra wskazuje, że rejestracja związku zawodowego rozstrzyga o osobowości prawnej ważnej z punktu widzenia zobowiązaniowych stosunków prawnych a nie w płaszczyźnie zbiorowych stosunków pracy. Podobnego zdania jest T. Liszcz, która w krytycznej glosie[12] do wyroku SN z dnia 16 stycznia 1996r., I PRN 85/95 wskazuje, że rejestracja nie jest konieczna do powstania związku zawodowego, lecz jest przesłanką nabycia przez związek zawodowy osobowości prawnej. Wniesienie wniosku o rejestrację pełni rolę podobną do notyfikacji. Zdaniem T. Liszcz utrata mocy obowiązującej uchwały o utworzeniu związku zawodowego następuje ze skutkami na przyszłość ( ex nunc ), a nie oznacza zniesienia tego związku ze skutkami wstecznymi ( ex tunc )