Problematyka reprezentatywności jest bardzo złożona i kilkuszczeblowa, przy czym system ten wymaga gruntowanej nowelizacji ze względu na brak całościowego i jednolitego uregulowania tego zagadnienia zwłaszcza kryteriów reprezentatywności[1]. Kwestia reprezentatywności była na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat przedmiotem licznych orzeczeń ( por. orz. SN z 14.4.1993r. , I PZP 7/93 , OSNC 1993, Nr 10, poz. 174 i z 10.1.1995r., I PZP 54/94, OSNAPiUS 1995, Nr 7, poz. 85, wyrok TK z 11.12.1996r., K 11/96 )
W doktrynie coraz więcej głosów opowiada się za zmianą kryterium liczby członków na kryterium desygnacji[2] w postaci referendum przeprowadzanego wśród pracowników zakładu lub zakładów pracy[3], co ma miejsce z powodzeniem w USA. Rozwiązanie to może okazać się alternatywą z uwagi na coraz większy spadek uzwiązkowienia oraz rozdrobnienia zakładowych organizacji.[4] Jak więc widzimy reprezentatywność jest pojęciem immanentnie związanym ze zbiorowym prawem pracy, spełnienie kryterium reprezentatywności przesądza o faktycznej możliwości zastosowania większości uprawnień przyznanych organizacji związkowym w związku z czym zagadnienie to jest bardzo istotne.
Rozważając na temat kryteriów reprezentatywności pozytywnie należy ocenić uchylenie[5] art. 22 ZwZawU uprawniającego wnoszenie przez ogólnokrajową organizację międzyzwiązkową a także ogólnokrajowy związek zawodowy reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy rewizji nadzwyczajnych w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Szczególnie problematyczne było tu niejasne kryterium reprezentatywności w związku, z czym sprawa ta stanowiła przedmiot licznych orzeczeń, które były odpowiedzią na znaczne rozbieżności interpretacyjne pojawiające się w trakcie stosowania tych przepisów. Wśród najważniejszych orzeczeń wskazać należy orzeczenie z dnia 28 września 1995 r., I PZP 21/95 ( OSNAPiUS 1995 nr 7 poz.96), z dnia 18 kwietnia 1996 r., I PZP 6/96 (OSNAPiUS 1996 nr 22 poz. 333), z dnia 14 kwietnia 1993 r., I PZP 7/93 (OSNCP 1993 z. 10 poz. 175)
Optymizmem napawa również rozwiązanie zaproponowane przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy w projekcie ZKP[6], w którym to przyjęto proste i usystematyzowane rozwiązanie dotyczące reprezentatywności organizacji związkowych oraz organizacji pracodawców. Sam fakt umieszczenia przepisów dotyczących reprezentatywności w art. 3 świadczy o dostrzeżeniu doniosłej roli, jaką pełni ta instytucja w zakresie zbiorowych stosunków pracy.
[1] Zbiorowe prawo pracy w społecznej gospodarce rynkowej, red.G.Goździewicz, Toruń 2000, s. 15
[2] M. Latos-Miłkowska, op.cit. s. 147
[3] R. Nadskakulski, op.cit. 100
[4] Szerzej na ten temat wypowiada się M. Seweryński, który trafnie moim zdaniem stwierdza, że w obliczu postępującego procesu desyndykalizacji kryterium największej liczby członków nie gwarantuje że stanowisko związku będzie miarodajne dla stanowiska większości załogi.
[5] Artykuł ten uchylony został ustawą z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym. (Dz.U. Nr 240 z 2002 r., poz. 2052 )
[6] Projekt z kwietnia 2008r dostępny na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pod adresem : http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=1250
