Wśród powszechnych źródeł zbiorowego prawa pracy wymienić należy Konstytucję, ustawy, rozporządzenia oraz ratyfikowane umowy międzynarodowe. Pomijając unormowania konstytucyjne dotyczące podstawowych wolności związkowych i ich granic, skupić należy się przede wszystkich na normach o charakterze ustawowym, które to stanowią osnowę[1] zbiorowego prawa pracy. Wśród podstawowych aktów ustawowych regulujących problematykę zbiorowych stosunków pracy wymienić należy ustawy:
- o związkach zawodowych[2];
- o organizacjach pracodawców[3];
- o rozwiązywaniu sporów zbiorowych[4];
- o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego[5];
- o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego[6];
- przepisy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych[7];
- przepisy dotyczące transferu zakładu pracy lub jego części[8];
- ustawa o europejskich radach zakładowych[9];
- ustawa o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej[10];
- ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych[11];
- ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji[12];
- ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników[13];
Źródłami zbiorowego prawa pracy nie są tzw. autonomiczne źródła prawa pracy tworzone przez same strony stosunku pracy w sposób specyficzny. Akty takie jak układy zbiorowe, porozumienia, regulaminy i statuty regulują sytuację konkretnych podmiotów, co świadczy o potrzebie zaliczenia ich do źródeł indywidualnego prawa pracy.
Oprócz ustaw wewnętrznych problematyka zbiorowego prawa pracy uregulowana jest również w szeregu innych aktów prawnych takich jak ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz prawo wspólnotowe. Wśród ratyfikowanych umów międzynarodowych na szczególną uwagę zasługuje Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych[14], Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych Wolności[15], Europejska Karta Społeczna[16] oraz Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy w szczególności konwencja nr 87 oraz 98 określane mianem fundamentalnych konwencji.
W chwili obecnej problematyka zbiorowego prawa pracy uregulowana jest w szeregu różnego rodzaju aktów prawnych różnej rangi. Ogromne rozproszenie materiału normatywnego w konfrontacji z zachodzącą przebudową ustroju pracy[17] oraz wzrastającą rolą dialogu społecznego[18] podnoszone było wśród przedstawicieli doktryny za główną słabość tej dziedziny prawa, w związku, z czym pojawienie się głosów za kodyfikacją było naturalnym etapem rozwoju tej dziedziny prawa.
[1] K.W. Baran, op.cit. s. 35
[2] Tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.
[3] Dz. U. Nr 55, poz 235 ze zm.
[4] Dz. U. Nr 55, poz. 236 ze zm.
[5] Dz.U. 1981 Nr 24 poz. 123
[6] Dz. U. Nr 100, poz. 1080 ze zm.
[7] Dz. U. Nr 24, poz. 141 ze zm.
[8] Dz. U. Nr 24, poz. 141 ze zm.
[9] Dz. U. Nr 62, poz. 556 ze zm.
[10] Dz. U. Nr 62, poz. 551 ze zm.
[11] Dz. U. Nr 43, poz. 163 ze zm.
[12] Dz. U. Nr 79, poz. 550 ze zm.
[13] Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.
[14] MPPOiP Dz.U.77.38.167; wszedł w życie 18 czerwca 1977r.
[15] Dz.U. 1993 Nr 61 poz.284-285; ratyfikowana 19.01.1993r.
[16] Dz. U. Nr 8, poz.67
[17] I. Boruta, W sprawie przyszłości prawa pracy, PiZS 2005, nr 4, s. 3
[18] W. Sanetra, Kilka refleksji o przyszłości prawa pracy, PiZS 2006, nr 1, s. 5