Wątpliwości (...) dotyczą dopuszczalności dochodzenia przez pracownika dodatkowego cywilnoprawnego roszczenia odszkodowawczego w przypadkach:
- przywrócenia pracownika do pracy przez sąd w następstwie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę oraz
- przywrócenia pracownika do pracy, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie.
Wobec powyższego (...) zgodnie z art. 45 § 1 Kodeksu pracy w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Oznacza to, że w razie niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia powołany przepis pozostawia pracownikowi wybór dochodzonego roszczenia między powrotem (przywróceniem) do pracy a odszkodowaniem.
W razie przywrócenia pracownika do pracy Kodeks pracy zapewnia pracownikom zwalnianym bezprawnie za wypowiedzeniem rekompensatę uszczerbku majątkowego doznanego wskutek utraty zatrudnienia w postaci wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Z wyjątkiem naruszenia ochrony szczególnej wysokość należnego pracownikowi z tego tytułu świadczenia pieniężnego jest ograniczona. Stosownie bowiem do treści art. 47 K.p. pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za dwa miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił trzy miesiące - nie więcej niż za jeden miesiąc. Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 K.p. (czyli w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego), albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem, ojcem wychowującym dziecko, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.
Uregulowanie tej sprawy w powołanym przepisie wyłącza możliwość dochodzenia dodatkowego odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Ten pogląd, ustalony w wieloletnim orzecznictwie Sądu Najwyższego, został podtrzymany w uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 18 czerwca 2009 r. (sygn. akt I PZP 2/09, OSNP 2010, Nr 1-2, poz. 1). Stwierdzono w niej, że ˝pracownik, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach przez sąd pracy po ustaleniu, że wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, nie ma prawa do odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego ponad przysługujące mu na podstawie art. 47 K.p. wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy˝.
Odnosząc się do kolejnej wątpliwości przedstawionej w interpelacji, (...) stosownie do przepisów art. 56 K.p. pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, podobnie jak pracownikowi, któremu wypowiedziano umowę o pracę z naruszeniem prawa, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za trzy miesiące i nie mniej niż za jeden miesiąc. Jeżeli zaś umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 K.p., albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem, ojcem wychowującym dziecko, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego (art. 57 K.p.).
Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 57 K.p., spełnia funkcję analogiczną do wynagrodzenia przysługującego pracownikowi na mocy art. 47 K.p. Jest ono rodzajem rekompensaty uszczerbku poniesionego przez pracownika wskutek bezprawnego rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie natychmiastowym. Wysokość wynagrodzenia uzależniona została od długości czasu, w którym pracownik pozostawał bez pracy. Maksymalna wysokość odpowiada trzymiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika. Tak więc w sytuacji, gdy rzeczywisty okres pozostawania pracownika bez pracy przekroczył trzy miesiące, przysługuje mu wynagrodzenie nie wyższe niż przewidziane w tym przepisie. Przepis art. 57 § 1 K.p. określa jednocześnie minimalną wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia. Nie może być ono niższe niż wynagrodzenie za jeden miesiąc. Nawet wtedy, gdy rzeczywisty okres pozostawania bez pracy jest krótszy niż miesiąc, pracownik winien otrzymać wynagrodzenie za pełny miesiąc.
Wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy nie można traktować jako odszkodowania za bezprawne rozwiązanie stosunku pracy w trybie i na zasadzie art. 52 § 1 pkt 1 K.p. W art. 56-58 K.p. wprowadzono bowiem rozróżnienie między wynagrodzeniem za czas pozostawania bez pracy a odszkodowaniem. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługuje wówczas, gdy orzeczono o przywróceniu do pracy, a pracownik podjął pracę w wyniku tego przywrócenia (wyrok NSA w Warszawie z dnia 14 października 1998 r., sygn. akt. II SA 1170/98, Lex nr 41884).
W związku z powyższym pragnę podkreślić, iż Kodeks pracy ustanawia w zasadzie jednolity system sankcji na wypadek bezprawnego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, zbliżony do sankcji z tytułu bezprawnego wypowiedzenia. Nieuzasadnione i sprzeczne z prawem oświadczenie woli pracodawcy wywiera bowiem skutek w postaci ustania stosunku pracy (nie jest nieważne), ale może być pozbawione skuteczności (w określonym zakresie) przez sąd z inicjatywy zainteresowanego pracownika. Uchylenie tej czynności prawnej w drodze przywrócenia pracownika do pracy w obu przypadkach łączy się z prawem do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy.
W świetle utrwalonego orzecznictwa sądowego oraz poglądów doktryny uregulowanie tej kwestii w sposób pełny i wyczerpujący w Kodeksie pracy oznacza brak możliwości dochodzenia dodatkowego odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, w związku z art. 300 K.p. W przypadku orzeczenia o przywróceniu do pracy pracownik odzyskuje bowiem zatrudnienie na poprzednich warunkach pracy i płacy, co rekompensuje mu tę niejako podstawową szkodę wyrządzoną przez pracodawcę, który wypowiadając umowę o pracę na czas nieokreślony lub rozwiązując tę umowę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów, spowodował pozbawienie pracownika zatrudnienia.
Żródło: Sejm RP - www.sejm.gov.pl
